Lere dehan, iha hanoin balun ne’ebé hatete atu reativa grupu artemarsiais, maibé hanoin ladun loos tanba Lere konsidera grupu artemarsiais ne’e nunka eziste iha Timor.

“(Grupu artemarsiais) sira ne’e Indonézia mak kria, la’os governu Timor mak kria, la’os governu mak hari’i depois taka fila fali, ne’e laiha. Artemarsiais ne’e ezistensia husi invazaun to’o agora. Sira ida-idak hala’o sira nian, ne’ebé laiha kontrolu ida husi estadu,” dehan Lere hafoin hasoru-malu ho Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lu Olo iha Palasiu Prezidensial Bairro-pite, horseik.

Tan ne’e, Lere dehan, governu laos atu reativa, maibé atu organiza atividade husi grupu artemarsiais sira. Organiza signifika grupu sira ne’e tenke iha estrutura propiu no estatutu nune’e governu bele kontrola sira.

Bainhira governu autoriza ona, Lere hatutan, governu Timor Leste mós tenke koordena ho governu Indonézia atu membru grupu artemarsiais husi Timor la ba subar iha Indonezia hodi hala’o atividade artemarsiais.

“Agora …. hanesan de’it, sira ba hamanas fita iha Atambua no Kupang ne’ebá, mai fali halo problema, ne’e nunka rezolve problema. Ita-nia joven, alin sira mak sai vitima,” dehan Lere.

Preokupasaun husi Maijor Jeneral Lere ne’e relasiona ho konfrontu entre grupu artemarsiais ne’ebé iha fulan hirak ikus ne’e hahú manas hikas.

“Ohin ami ko’alia liu-liu kona-ba situsaun seguransa rai laran ninia no ohin loron ko’alia kona-ba arte marsiais ne’e mak agora rame loos,” deklara Lere.

Tuir Lere, iha ema balun ne’ebé hahú lembra fila fali lia-fuan balun husi ema Indonezia sira molok sai husi Timor Leste.

“Antes Indonézia atu retira husi Timor ne’e, sira dehan “imi bele ukun aan ba, maibé imi nia rai nunka bele hakmatek”, ida ne’e mak agora ita buka ninia abut, la hakmatek ne’e tanba saida no see mak halo atu la hakmatek, polítiku sira mak halo ka artemarsiais mak halo?,” dehan Lere.

Lere mós lembra fila fali kompromisiu balun ne’ebé lider artemarsiais balun halo iha tempu hirak liu ba iha Tasi Tolu ne’ebé hatete bainhira iha tempu oin-mai mosu tan problema artemarsiais lider sira ne’e prontu atu hetan kaer.

“Advogadu ida naran Ap… Baguia nia oan. Uluk sira hasoru malu iha Tasi Tolu, sira halo kompromisiu katak, aban-bainrua imi nia mak halo problema kaer uluk mak imi sira ne’e, entaun nia dehan di’ak,” katak Lere.

Maibé, realidade ohin loron problema artemarsiais hahú rame fila fali hodi kria instabilidade no halo povu la hakmatek.

“Populasaun la hakmatek, oan sira ba eskola la hakmatek, komunidade movimenta kalan mós la hakmatek, parte husi loromonu to’o lorosa’e,” dehan Lere.