“Importante ida mak ita  presiza hatene mak, agora daudauk ne’e ita nia ema sofre HIV ne’e tanba problema seksuál. Komportamentu seksu ne’e mak la hatene. Agora la'ós de'it joven mak sofre, maibé  katuas ho ferik sira mós barak sofre HIV,” dehan Sekretáriu ezekutivu KNKS-TL Daniel ba Jornalista sira hafoin halo sosializasaun ba komunidade iha Sede Suku Lahane Osidentál Sesta (26/05).

Nia dehan, ema hotu hanoin katak halo seksuál ne’e di'ak no gostu, kapás loos, maibé agora daudauk  kuidadu ho buat ida gostu ho kapás ne’e.

Tanba liu husi problema relasaun seksuál ne’e ema terus barak tebes.

Joven feto mane barak iha Timor Leste 28%  husi joven sira,   nune’e moos husi númeru 72%  mai husi katuas no kaben na’in sira.

Daniel preokupa ho hahalok sira ne’e tanba loloos ne’e joven sira ne’e mak futuru ba nasaun no nasaun mos hein hela sira.

Joven mak bele ukun ka dezenvolve rai ne’e ba oin, maibé realidade ne'ebé akontese mak hanesan mosu seksu livre.

Nia husu atu  bainhira  hakarak halo hahalok sira ne’e tenke tetu uluk no hanoin didi'ak hodi labele hamosu fali seksu livre.

“Kaben na’in sira no sira ne'ebé seidauk kaben atu tetu didi'ak, hanoin didi'ak hodi labele halo relasaun seksuál arbiru. Tanba bonita ne’e ita la hatene nia iha HIV ka lae no bonitu ita seidauk hatene iha HIV ka lae,” dehan nia.

Oinsá mak bele hatene nia ne’e iha HIV no la HIV, susar tebes tanba ema ida-idak feto ho mane iha onestu iha ba nia aan rasik.

Tanba ne’e, kazu ne'ebé KNS-TL rejista hamutuk 646, konsege hare ona iha foho tutun, maibé hare ba komportamentu joven ho ferik katuas sira ne’e.

La'ós mak ne’e de'it, bele liu ona, mais atu konta tuir  rumus matemátika nian bele hetan 6.000 tall, skala 6.000 tall ne’e la’os ki’ik, ne’e boot kompara ho populasaun 1.2 ka 1.3 jiwa.

“Se ita la halo prevensaun didi'ak, ita joven Timor ki’ik oan loron ida ita bele sai afeta hotu ba HIV. Se hanesan ne’e se mak  atu lori rai nee ba oin,” tenik nia.

KNS-TL oras ne’e, luta hela ba númeru sira ne'ebé atinji ona hanesan, presiza halo sosializasaun ba komunidade sira no ba estudante sira tama sai eskola.