Akademiku ida fó ninia avaliasaun husi debate ne’e hahú husi kandidatu ne’ebé susar atu koalia, laiha vizaun klean to’o kandidatu ne’ebé la kompriende knar Prezidente Repúblika.
Vise Reitór Datoluk Universidade Dili (UNDIL), Hugo Lourenço da Costa konsidera debate públiku ne’ebé organiza husi CNE ba kandidatura PR periodu 2022-2027 di’ak tebes maske iha failansu uitoan husi televizaun GMN ne’ebé halo transmisaun direita.
“Iha failansu ne’ebé mak Grupu Media Nasionál halo iha dalan klaran bainhira prosesu diskusaun hahú manas ona. Ida ne’e ita presiza haree mós ita-nia fasilita liu-liu rede internet ladun iha kondisões atu fornese, tanba debate hanesan ne’e ema hotu-hotu tau atensaun, hakarak akompaña hotu,” dehan nia iha nia knar fatin, kampus UNDIL, Kuarta (16/03).
Maske nune’e, jeralmente, nia dehan, debate ne’e di’ak, maske tempu mak ladun sufisiente, nune’e sensaun perguntas ho lian Portugues la konsege akontese.
“Ita hakarak debate ne’e pelumenus tempu ne’e bele to’o loron rua ka tolu par kada kandidatu mai iha debate mais dinamiku, par ita bele sukat ninia kapasidade, vizaun no misaun, maibé jeralmente la’o normal,” nia hatete.
Hatan ba karik debate ne’e sufisiente ba eleitor sira, nia hatete, sufisiente ka ladun sufisiente ne’e buat ida ne’ebé mak relativa
“Ita haree mós kandidatu balun kualidade laiha, ko’alia mós susar tebtebes, balun laiha vizaun kle’an, balun mós ladun komprende kna’ar Prezidente Repúblika nian, maibé ida ne’e mak ita-nia kandidatura, husik povu mak hili iha eleisaun, mezmu balun aprezenta ninia vizaun ladun klean,” nia dehan.
Tuir nia, debate ne’e hatudu mós katak Timor-Leste hahú ona promove valór hodi ema hotu bele espresa ninia hanoin, sentimentu no vizaun ba konstrusaun ida ne’ebé di’ak ba futuru nasaun.
“Mesmu ke balun di’ak, balun ladun di’ak, maibé ida ne’e relativu. Ema balun ladun intende didi’ak Prezidente Repúblika ninia kna’ar ne’e oinsa,” nia afirma.
Tuir nia, Prezidente Repúblika ninia kna’ar konstituisaun barak liu haree oinsáa relasaun internasionál, garante paz no estabilidade.
Aleinde ne’e, nia hatete, PR mós tenke iha ligasaun ne’ebé forte ho orgaun seluk hanesan Parlamentu Nasionál, Governu no Tribunal Rekursu.
“Tanba ne’e mak ema hahú ona katak Prezidente Republika ne’ebé mai ne’e labele sai opozisaun ba Governu, Parlamentu Nasionál no Prezidente Repúblika labele ultrapasa fali kna’ar tribunál nian,” nia hateten.
Nia fundamenta, konstrusaun estadu di’ak, denvolvimentu di’ak, entaun Prezidente tenke sai parseiru orgaun sira seluk nian.
“Orgaun hat (4) ne’e presiza konsulta no konvense malu par nasaun ne’e bele iha paz no estabilidade no armonizasaun, ida ne’e mak importante,” nia fundamenta.
Entretantu, tuir observasaun jornalista jornal INDEPENDENTE, durante debate ba kandidatu PR ne’ebé realiza iha otel Novo Turizmu, iha 15 Marsu, mosu komentariu oioin husi utilizadór media sosial, liu-liu iha facebook.
Mosu mós kritika maka’as bainhira akontese failansu imajen no lian iha televizaun, liu-liu bainhira GMN deside hodi hapara provizoriu transmisaun direita atu bele hadia failansu ne’ebé mosu.
Utilizadór facebook balun kestiona desizaun Komisaun Nasionál Eleisaun hodi fó fiar ba televizaun Grupu Media Nasionál hodi halo transmisaun direita ba debate kandidatu sira.
Maske nune’e, ikus mai GMN konsege rezolve no debate kandidatu sira konsege realiza. Maibé, mosu mós lamentasaun no kritika balun, liu-liu tanba CNE kansela sesaun perguntas ba kandidatu sira ho lian portugues.
Utilizadór media sosial ida, João Guterres, liu husi ninia estatutu konsidera CNE komete pembohongan public tanba laia pergunta ho lian portugues iha debate ba kandidatu PR sira maske molok ne’e deklara ona ba públiku katak sei iha pergunta ho lian portugues.
“CNE halo pembohongan publik tanba laiha pergunta portugues iha debate… maske antes ne’e CNE deklara ona ba públiku,” João hakerek.
Estatutu ne’e hetan mós komentariu balun husi utilizadór seluk. Balun konsidera CNE faila total no seluk hatete CNE uza media hodi bosok povu tanba fó ona informasaun antes maibé la konsege kumpre.
