DILI: Parlamentu Nasionál (PN) liu husi bloku Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) vota kontra tan dezlokasaun Presidente Repúblika, Francisco Guterres 'Lú Olo', ba iha Vatikanu hodi hasoru malu ho Santu Padre.
Votasaun ba sentimentu dezlokasaun Xefe Estadu hamosu pro-kontra husi parte bankada partidu opozisaun no bankada partidu governu, nune’e Prezidente PN deside ba votasaun rezultadu hatudu kontra 35 no afavor 26 husi totál votante 61.
“Ita haree husi rezultadu votasaun ne’e Parlamentu Nasionál la aseita atu PR ba hala’o vizita Estadu ba Vatikanu-Roma”, dehan Presidente PN, Arão Noe de Jesus, hafoin deklara sai rezultadu votasaun.
Prezidente bankada Partidu CNRT, Duarte Nunes hatete, desizaun polítika hodi deside votu sentimentu ba dezlokasaun Prezidente Repúblika nian ne’e la'ós estátika, ohin no aban bele iha mudansa.
“Ami hanoin ita tenke fó lai tempu to’o dia 15 mak ita vota hodi deside dezlokasaun PR nian, karik iha dentru ne’e iha mudansa polítika ruma ita bele aseita”, dehan nia.
Nia hatete, AMP la'ós lakohi atu PR halo vizita Estadu ba Vatikanu, maibé presiza rezolve lai problema iha rai laran atu Amu Papa husu situasaun polítika iha Timor karik bele hataan.
Iha fatin hanesan, Deputadu David Dias Ximenes ‘Mandati’ hatete, dezlokasaun PR nian ba ne’e reprezenta povu sarani Katólika iha Timor hodi kumprimenta Santu Padre iha Vatikanu hodi hametin liután relasaun di'ak ho Santa Sé iha futuru.
Prosesu hirak ne’e atu hametin relasaun diplomasia entre Estadu ho Estadu.
“Ita nia problema iha rai laran husik ita rezolve iha uma laran labele lori ida ne’e hodi impata Xefe Estadu nia viajen ba Vatikanu ne’e, ita la respeita ona povu maioria relijiaun Katólika ne’ebé iha fiar no esperansa ba nia lider Igreja”, tenik nia.
Nia hatete, kandidatura membru governu nain sia ne’e bele rezolve interna la bele lori ida ne’e hodi impata viajen PR nian ne’ebé reprezenta Estadu ba halo diplomasia ho nasaun seluk.
Situasaun ne’e karik nune’e nafatin sei hatudu presedénsia aat ba jerasaun foun sira, tanba ne’e lider nasionál sira presiza rezolve situasaun ne’e.
Kontribuisaun Vatikanu Boot
Vatikanu nia kontribuisaun boot tebes ba luta libertasaun, tanba ne’e bainhira Parlamentu Nasionál kansela Prezidente Repúblika (PR), Francisco Guterres ‘Lú Olo’ ninia vizita ba ne'ebá, izola Timor-Leste husi Uma Kreda.
Vise-Diretór HAK, Sisto dos Santos hatete, Timor maioria relijiaun Katólika, maibé iha loron ikus Prezidente Repúblika la ba halo vizita ba Vatikanu ne’e saida maka akontese. Tanba, la'ós izola de’it husi país sira seluk, maibé mós husi Uma Kreda iha Vatikanu.
Vatikanu nia kontribuisaun boot ba TL nia luta ba libertasaun, maibé iha ukun aan haluha relasaun amizade ne’e, entaun fó risku boot ba situasaun polítika iha futuru.
Nia dehan, deputadu sira labele hanoin de’it ba tinan lima mai, maibé tenke iha vizaun ba rihun atus lima mai, atu bele lori Timor ba sai fini ne’ebé di’ak.
Maski situasaun polítika ne’ebé hasoru hela laloran balun iha fulan kotuk ba, ne’e laiha ligasaun viajen Prezidente Repúblika ne’ebé hetan konvite atu Xefe Estadu bele hola parte.
“Maibé ita nia deputadu sira la konsege aprova viajen Prezidente Repúblika nian, se ita haree husi natureza Estadu nian ita nia órgaun lejizladór sira konsege la fó espasu ba Prezidente Repúblika atu dezempeña nia-papél tuir konstituisaun haruka,” dehan nia.
Nia hatutan, kompeténsia Prezidente Repúblika atu hametin relasaun internasionál, ne’e la'ós de’it hola parte eventu ne’ebé Prezidente Repúblika marka prezensa, maibé ne’e nu’udar kometimentu Estadu TL nian atu mós promove pás no dame iha rejiaun ne’ebé Timor-Leste hola parte ba.
Entretantu, Peskizadór AJAR, Inocêncio de Jesus Xavier hatete, Parlamentu Nasionál liuliu bankada AMP laiha sentidu Estadu, tanba ne’e maka sira vota kontra Xefe Estadu atu ba Vatikanu.
Tanba Povu hili sira atu halo servisu ba Estadu no ba rai ida ne’e, Prezidente Repúblika ne’e reprezenta Estadu.
