FRETILIN sei Husu Fiskalizasaun Abstrata ba Lei Indultu Featured

By Agostino Gama Dezembru 19, 2023 1040
Deputadu Bankada FRETILIN, Joaquim dos Santos. Foto:Dok. Deputadu Bankada FRETILIN, Joaquim dos Santos. Foto:Dok.

DILI: Bankada FRETILIN iha Parlamentu Nasionál sei husu ba tribunal hodi halo fiskalizasaun abstrata ba Lei Númeru 1/VI (1a) kona-ba Prosedimentu Konsensaun Indultu no Komutasaun Pena.

Deputadu Bankada FRETILIN, Joaquim dos Santos hatete, lei indultu foun ne’ebé maioria parlamentar aprova hanesan oferese de’it surat-tahan mutin ba Prezidente Repúblika hodi priense rasik.

"PR promulga lalais lei ne'e tanba nia haree katak lei ne'e tuir nia hakarak mak promulga ne'e, tanba nia hakarak lei ne'ebé labele iha kriteriu no regras. Ne’e par Prezidente Republika mak sai fali regras, ne'e labele," dehan nia ba jornalista INDEPENDENTE iha resintu PN, Segunda (18/12).

Joaquim esplika, iha artigu 85 Konstituisaun RDTL iha konseitu juridiku rua: ida, Prezidente Republika mak fó indultu ba pena, no rua, tenke rona uluk husi Governu.

"Entaun Prezidente Republika molok atu fó indultu nia rona uluk governu, kuandu rona uluk governu entaun Prezidente Republika bele iha inisiativa, maibé labele foti desizaun uluk lai kuandu governu seidauk pronunsia sai."

Maibé, nia dehan, iha lei indultu foun ne’ebé deputadu bankada CNRT no PD aprova, abandona tiha konseitu juridiku daruak iha artigu 85 Konstituisaun RDTL.

Ho nune’e, tuir nia, PR hasai desizaun fó indultu tuir ninia hakarak, la rona uluk Ministeriu Justisa.

"Iha lei ne'e respeita de’it kompetensia atribuisaun direitu atu hetan indultu ho exersisiu poder mak Prezidente Republika, mais lei ne'e la fó poder ba governu ne'e mak sala, tuir loloos fó ba governu atu kumpre regras aprezentasaun, maibé dehan de’it lejitimidade, maibé iha lei laiha artigu ida ko'alia," dehan nia.

Tuir loloos konstituisaun ejize mak kriteriu, tanba ne'e fó kompotensia ba governu kona-ba regras avaliasaun ho regulamentu komplementar no kondisaun legal atu halo indultu.

"Tanba halo avaliasaun haree ba metade pena, purezemplu nia pena tinan 10, pelemenus nia kumpre tinan ida resin, mais Emilia Pires seidauk kumpre prizaun nia bele hetan indultu, regras iha ne'ebé? regras laiha, tanba iha lei la fó regras ba Prezidente Republika, entaun sala iha parlamentu, halo lei ne'e la respeita konseitu juridiku rona uluk husi governu."

Ho nune’e, nia dehan, bankada Fretilin kontra lei refere tanba konsidera viola K-RDTL.

"Ami sei lori ba tribunal, la kleur tan ami sei lori ba, ami sei prepara argumentu sira ba fiskalizasaun abstrata," dehan deputadu ne'e.

Tuir nia, loloos bainhira sidadaun ida atu hetan indultu tenke tama lai faze dezisaun tribunal no estatutu tranzitu em julgamentu, tenke kumpre uluk pena.

“Kuandu la kumpre pena tuir Konstituisaun labele fó indultu,” dehan nia.

Iha fatin hanesan, Deputada Fretilin, Maria Angelica Rangel afirma, desizaun PR Horta hodi fó indultu bazeia ba Lei Nú. 1/VI (1a) kona-ba Prosedimentu Konsensaun Indultu no Komutasaun Pena hatudu katak justisa ne’e ba de’it povu kiik.

"Tuir loloos Prezidente Republika tenke tetu, haree ema sira ne'e merese duni ka la'e atu hetan indultu. Maibé Prezidente Republika uza nia kompotensia tuir lei ne'ebé bankada parlamentar aprova, tanba ne'e konsidera justisa ba de'it ema ki'ik, ema boot sei laiha," katak nia.

Deputada husi bankada PLP, Maria Angelina Lopes Sarmento lamenta ho desizaun PR Horta hodi fó indultu ba Emilia no Madalena.

"Iha loron hanesan Prezidente (Repúblika) halo buat rua kontrariu, halo ema hotu konfuzaun. Valoriza ema ne'ebé luta ba direitus umanus no depois desvaloriza ema ne'ebé luta ba korrupsaun," dehan nia.

 

CNRT Defende

Deputadu bankada CNRT Patrocino dos Reis rekoñese katak bankada CNRT mak aprezenta lei indultu foun ne'e.

Deputadu ne’e hatete, molok lei indultu eziste, PR uza ona ninia kompetensia tuir K-RDTL artigu 85, alineia e, hodi fó indultu. Tanba fó indultu ne'e kompetensia esklusiva Prezidente Republika nian.

Iha lei indultu anterior, nia dehan, limite tiha kompetensia Prezidente Republika nian.

"Tanba ne'e mak mosu fali projetu lei númeru 1/VI (1a) Prosedimentu Konsensaun Indultu no Komutasaun Pena ne'ebé fó indultu hodi hatur de’it konseitu indultu ne'e, maibé ninia kompetensia tomak entrega ba Prezidente Republika,” dehan nia.

Entretantu, Prezidente PN Maria Fernanda Lay husu ba bankada Fretilin no publiku ne’ebé karik la konkorda ho lei indultu foun no desizaun PR Horta nian, bele lori ba tribunal.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« October 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
  1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31