“Ha’u hakarak exorta Líder sira Timor nian, populasaun hotu, la’os tempu ona ita idaidak atu dada ikan ba nia ahi-matan, ne’e tempu ita kredebiliza ita-nia Nasaun. Porque se lae, ita hanesan katuas mas halimar ho aukdesan. La iha ona tempu. Entaun halo polítika ida ké foti Timor nia naran, tau Timor a nível País sira ne’ebé ita halo parte tanto a nível CPLP no ASEAN. Tanba sé ita la kuidadu, ita rasik mak sei deskribiliza ita-nia an i ita sai irelevante.

Kredibilidade ne’e konkista ho tempu naruk no liu hosi aktus konkretu. Ne’e konkista ida ké la’os Governu ida ne’e nian, la’os Governu sira kotuk nian, mas ne’e konkista Nasaun tomak nian, povu tomak nian."

Tuir orariu, seremonia adezaun Timor-Leste ba ASEAN, ohin Domingo 26 to’o 29 Outubru 2025.

Timor Leste, nasaun kiak liu iha Sudeste Aziátiku ho ema millaun 1,4 no boot liu uitoan hosi Qatar, aplika atu tama iha membru na'in-10 hosi Asosiasaun Nasaun sira Sudeste Aziátiku nian iha tinan 2011 no hetan estatutu observadór iha tinan 2022.

Timor-Leste nia mehi atu adere ba ASEAN iha ona dezde tinan 1974, bainhira José Ramos-Horta, atual Prezidente Timór-Leste, iha tinan 25 hasoru malu ho Adam Malik, diplomata seniór no Ministru Negósiu Estranjeiru Indonézia nian iha tempu ne’ebá.

Ida-ne’e hatudu katak ideia kona-ba integrasaun rejionál eziste kleur ona molok Timor-Leste ukun-an iha (20 maiu 2002).

Karta ne’ebé hakerek, husi Adam Malik, iha momentu ne’ebá diriji ba José Ramos-Horta, nu’udar figura xave ida iha movimentu independénsia Timór nian no futuru Prezidente Timór-Leste nian.

Ida-ne'e fornese perspetiva istóriku importante kona-ba Indonézia nia postura diplomátika uitoan molok Indonézia halo invazaun ba Timór-Leste iha Dezembru 1975.