Ministra Finansas interina Sara Lobo hamutuk ho Ministru Reforma Lejizlativa Asuntu Parlamentár Fidelis Magalhães aprezenta ona ajenda ne’e ba Parlamentu Nasionál (PN) iha Kinta (21/2), atu bele ezekuta orsamentu tokon $650 ba investimentu indústria petrolífera.
Sara Lobo Brites hateten, prosesu ezekusaun ba sosa asaun ne’e sei kontinua la’o, tanba governu halo ona kontratu ho kompañia sira.
Tanba ne’e, to’o fulan Marsu mak la selu, estadu sei hetan penalidade husi kompañia sira tuir kontratu ne’ebé iha.
“ami estabelese ona kalendáriu iha data ne’ebé previstu. Bainhira buat hotu la’o di'ak, iha 18 Marsu estadu sei selu”, dehan nia iha PN horisehik.
Kona-bá prosesu pagamentu, parte Ministériu Finansas sei tuur hamutuk ho Banco Centrál Timor-Leste (BCTL) hodi halo re-vizaun ba jestaun fundu nian, atu bele inklui investimentu ida ne’e.
Nune’e, BCTL mós sei halo kontratu ho Timor GAP, sei ko’alia kona-bá finansiamentu tokon $650, oinsá ho re tornu, liga ho jurus husi investimentu ne’e sei estabelese dokumentu, no investimentu ne’e sei to’o tinan 18.
Bainhira prosesu la’o, MF sei autoriza BCTL bele transfere ona osan ne’e, tanba agora daudaun osan iha BCTL sufisiente atu halo transferénsia ba Timor GAP, hodi ba halo pagamentu.
Entretantu, iha loron (13/02), deputadu FRETILIN Joaquim dos Santos husu ba governu atu labele ansi hodi transfere osan husi fundu petrolíferu hodi selu asaun.
Pedidu ne’e bazeia ba rekerimentu ne’ebé bankada FRETILIN no PD hatama ba Tribunál Rekursu (TR) husu fiskaliza saun abstrata ba konstitusionalidade Dekretu Parlamentu Nasionál nú 3/V kona-bá Primeira Alterasaun Lei nú 13/2015 (2 Setembru), Lei Atividade Petrolífera, iha (30/1).
“Bainhira Tribunál sei delibera kona-bá rekursu ida ne’e, mezmu lei vigora hela, maibé hotu-hotu tenke hein antes halo prosesu levantamentu ruma”, dehan deputadu Joaquim iha PN.
Joaquim husu ne’e tanba Tribunál sei halo hela fiskaliza saun abstrata ba konstitusionalidade no legalidade alterasaun LAP no seidauk anunsia rezultadu.
Alende ne’e, horisehik iha PN, deputadu PD Adriano do Nascimento husu governu atu esklarese kona bá prosesu pagamentu refere.
Adriano foti referénsia ida katak, uluk partidu opozisaun lori Prezidente Repúblika José Ramos Horta ba Tribunál, tanba uza osan $250.000 ba ajuda ema kiak sira, no ikus mai Tribunál deside osan ne’e inkonstitusionál no la konsege ezekuta.
“ita seidauk hatene, karik Tribunál deklara inkonstitusionál, osan ne’ebé selu ona ba foti fali ka oinsá, se la foti, se mak responsabiliza” dehan nia iha PN.
Hataan ba kestaun ne’e, Prezidente Parlamentu Nasionál Arão Noé de Jesus Amaral hateten, presedente iha lei balun, TR deklara inkonstitusionál la'ós ba lei ne’e tomak, maibé iha alinea ka artigu ne’ebé inkonstitusionál ne’e mak la aplika.
“la iha lei ida mak dehan bainhira lei ida lori ba TR labele aplika. Ne’e ha’u deskorda” dehan Arão iha PN horisehik.
Ratifikasaun Tratadu FM La Implika Investimentu Petrolíferu
Tratadu Fronteira Maritima (FM) ne’ebé hakotu ona no to’o ohin loron seidauk halo ratifikasaun, sei la implika prosesu investimentu petrolíferu.
Ministru Reforma Lejizlativa no Asuntu Parlamentár (MRLAP) Fidelis Magalhães deklara asuntu ne’e hodi hataan ba preokupasaun deputada FRETILIN Maria Angélica Rangel kona-bá relasaun ratifikasaun tratadu FM ho investimentu petrolífera.
“klaru la iha”, dehan Fidelis iha PN.
Maski nune’e, deputada Maria Angélica Rangel kontinua preokupa kona-bá regra investimentu ne’ebé hateten katak, bainhira atu foti osan husi fundu petrolíferu, tenke bazeia ba artigu 15 lei fundu petróleu.
Artigu ne’e ko’alia kona-bá investimentu iha rai li'ur, tanba ne’e presiza halo ratifikasaun ba tratadu Fronteira Maritima ne’ebé nasaun rua define ona.
“tratadu ne’e tenke sita ratifikasaun, maibé parlamentu rua seidauk ratifika akordu refere”, dehan nia iha PN horisehik.
