Ko'alia kona-ba rai produtivu, iha dokumentu ka livru Orsamentu Governu mós sita rai potensiál katak rai kultivu no rai koileta, maibé durante ne'e seidauk maksimiza no espera Governu dasia bele serbisu maka'as atu utiliza rai potensiál sira ne'e hodi hasae produsaun batar no haré.
"Ita ko'alia kona-ba rai produtivu, iha dokumentu ne'e sira tau kona-ba rai potensiál, rai kultivu no rai koileta. Agora ita nia rai potensiál bá produs batar iha Timor laran purvolta 200 mill resin hektares, maibé foin mak utiliza de'it 30 mill hektares, ida ne’e la to'o metade husi 200 Mill hektares," dehan Mariano Fereira ba Jornalista Independente liu husi via telefone, Kuarta (27/12).
Nia haktuir, atu hasae produsaun governu tenke maksimiza utiliza rai potensiál sira ne'e, hodi nune’e bele halo kultivasaun, se lae maka iha rai potensiál 200 mill hektares resin mais foin utiliza de'it 30 mill hektares, signifika tinan-tinan governu la seriu atu hasae produsaun.
Entretantu, rai potensiál bá produs hare ne'e kuaze 80 mill hektares, maibé Ministériu Agrikultura seidauk bele utiliza to'o neeba, foin mak utiliza de'it 30 to'o 40 mill hektares signifika rai potensiál sei abandona barak.
"Agora ba produsaun hare ita iha rai potensiál purvolta 80 mill hektares resin iha Timor laran tomak ne'e mós hanesan, husi 80 mill hektares ita foin utiliza de'it 30-40 mill hektares mak ba kultivasaun haree, entaun ne'e mós hatudu katak Governu seidauk maksimiza didi'ak rai potensiál sira atu halo produsaun hare," nia salienta.
Nia hatutan, no análiza bá planu estratéjia Dezenvolvimentu Nasional 2011-2030 Governu hanoin katak iha 2015 to'o 2025 bele atinje rai potensiál sira to'o 50 mill hektares no to'o 2030 bele to'o 70 mill hektares bá produsaun hare mais realidade la akontese.
"Realidade tinan 2015 to'o mai ihA 2020 ita nafatin patina iha fatin de'it, ita marka pasu de'it ita la iha aumenta produsaun ne'ebé signifikativu," nia akresenta.
Nune'e La'o Hamutuk, husu Governu konstitusionál da-sia nia hanoin katak husi sira nia ukun husi 2028 hakarak hasae produsaun bá haree to'o 50 mill hektares to'o 70 mill hektares bá produsaun hare ninian.
"Entaun ita espera, maibé ne'e mós la klaru 2024 hakarak hasae tan rai produtivu ne'e hira la klaru iha neeba, entaun Informasaun sira ne'e hanesan bu'at jerál de'it. Tanba ne'e mak tantu sosiedade sivil, media no entidade sira ita tenke ezije bá governu liu-liu Ministériu Agrikultura tenke fó dadus ruma serteza," nia dehan.
