Observadór politika husi Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL) Saturlino Esteves hatete, deklarasaun Angela kona-ba people power nu’udar deklarasaun “mamuk” tanba politikamente Angela laiha poder.

Aleinde ne’e, tuir nia, bainhira hakarak hatuun Prezidente Repúblika (PR) ida ho people power, la’os lider politiku mak organiza, maibé povu mak hamriik rasik.

“Se karik hakarak hatun Prezidente Repúblika ho maneira uza people power ne’e laos hanesan ne’e. People Power ne’e laos lider (politiku) mak organiza maibé, povu mak hakarak rasik hodi hatun Prezidente Repúblika,” dehan Saturlino iha nia knar fatin, Kaikoli, Kuarta (08/07).

People power, nia hatete, akontese ona iha Indonezia iha tinan 1998, bainhira mosu krize ekonomia ne’ebé provoka inflasaun maka’as. Situasaun ne’e provoka povu Indonezia organija malu hodi tuun ba dalan no ezije atu Prezidente Repúblika Indonezia, Soeharto, tuun.

Iha altura ne’ebá, nia dehan, iha grupu barak husi universidade no sosiadade sivil sira mak hamriik ho povu hodi hatun Soeharto.

“Agora ita haree fali ba kontestu Timor-Leste, se karik PR Lu Olo halo krime grave ba konstituisaun (RDTL) entaun povu tomak husi munisipiu 13 ne’e tenke hamrik hotu hodi mai dehan ba PR katak durante nee ami vitima ba ida ne’e. Maibé durante ne’e laiha, to’o agora povu seidauk sente katak sira ne’e vitima. Vitima ne’e dala-ruma ba politiku sira de’it tanba la hetan poder,” dehan observadór politika ne’e.

Kona-ba krime grave kontra konstituisaun, nia hatutan, foin daudauk Prezidente partidu CNRT Xanana Gusmão ho advogadu Manuel Tilman hato’o keixa ba Tribunal Rekursu (TR), maibé TR deside PR Lu Olo la halo krime hasoru konstituisaun.

Tuir observadór ne’e, TR haree katak desizaun ne’ebé PR Lu Olo foti bazeia ba nia kompetensia.

“Angela iha direitu atu hato’o ninia espresaun tuir lei haruka maibé atu uza People Power hodi hatun PR, nia tenke bele mobilija sidadaun tomak, 1 billaun ital ne’e hotu hodi hatun PR, maibé ida ne’e mós entre aspas, ‘depende ba PR’, nia hakarak tuun ka lae,” dehan nia.

PR Bele Tuun se Deputadu 43 “Fo Lisensa”

Aleinde people power, observadór politika husi UNTL Saturlino hatete, iha mós dalan ida atu “hasai” PR Lu Olo husi palasiu prezidensial Bairo-pite.

Dalan ne’ebé bele uza mak 1/5 husi deputadu sira iha PN ka minimu deputadu 13 hato’o proposta iha PN katak PR Lu Olo kontra lei ka halo krime grave hasoru konstituisaun, hafoin sei haruka karta ba Tribunal Rekursu hodi analiza no deside.

Bainhira TR deside katak PR halo duni krime grave kontra konstituisaun, TR sei notifika ba Prezidente PN hodi halo plenaria atu halo votasaun hodi hasai imunidade PR nune’e PR bele ba hatan iha tribunal.

Bainhira iha prosesu votasaun mak deputadu na’in 48 a favor, PR Lu Olo bele lakon duni ninia kadeira iha Palasiu Prezidensial.

Maibé, iha situasaun politika ohin loron, sente defisil tebes atu bele hetan númeru deputadu 48, tanba FRETILIN, PLP no KHUNTO sai ona aliadu ne’ebé hakarak tonka malu to’o governu daualu nia mandatu remata iha tinan 2023.

Entretantu, molok ne’e, Angela Freitas ezije ba PR Lu Olo atu rezigna an tanba durante ne’e foti desizaun la reprezenta povu, maibé reprezenta fali partidu FRETILIN.

Angela dehan, bainhira PR Lu Olo la rezigna an, RNJ-KRDTL sei mobiliza massa hodi halo asaun pasifiku hasoru PR Lu Olo.

“Dalan atu hatun Prezidente Repúblika mak tenke mai husi povu, justisa popular, People Power. Povu mak iha direitu, ukun ne’e pertense povu nian, ukun ne’e laos pertense ba ema ida ka rua nian, laos lider sira nian de’it maibé povu nian, enkuantu la servi povu tuir konstituisaun, povu iha direitu hamriik atu hasai fali ukun ne’e husi nai-ulun sira,” deklara Angela.