Prezidente IPG, Helio Guterres hateten, husi tinan 2014 estudu hamutuk ho universidade Santa Kalifórnia-Amérika, identifika iha poténsia dezastre hirak ne’e mosu iha Timor, tanba ne’e hasae koñesimentu hodi sosa ekipamentu tolu hodi haree rai nakdoko no tsunami.
“Ita Timor-Leste iha mós iha risku, tuir parte jeolojia fahe ba rua ida mai duni husi natureza, risku seluk mai husi hahalok ema nian”, dehan nia, iha knaar Fatin, Komoro, horisehik.
Nia dehan, iha Timor-Leste risku sira sei akontese onda vulkániku husi tasi feto ne’ebé afeta mai to’o timor tomak, inklui rai nakdoko.
Atu prevene buat hirak ne’e presiza ema matenek, investe iha rekursu umanu no ekipamentu atu bele adapta ho buat ne’ebé akontese, hodi prevene no salva.
Nia dehan, oras ne’e tau ona ekipamentu balun iha munisípiu Ainaru, Laklo-Manatutu no Lautem, tanba risku ba zona sesmiku. Nune’e, Laklo kategoria klase risku boot tanba iha tektóniku no gás rezistadu ho númeru boot.
Ekipamentu ne’e ho naran seizmografiku atu bele haree rai nakdoko no sukat, nune’e munisípiu tolu ne’e define hanesan Ainaru, Lospalos, no Manatutu kategoria rai nakdoko barak tanba haree iha movimentu ne’ebé ativu hela.
Nia dehan, haree diretamente estrada husi Dili, ba oeste rai halai barak kompara ho parte leste nian.
“Atu estabelese hotu iha munisípiu sira maibé tanba kestaun orsamentu, ekipamentu folin karun”, dehan Hélio.
Ekipamentu tolu ne’ebé sosa hamutuk USD $450.000. Valór ne’e seidauk inklui mós tékniku sira ne’ebé monta ekipamentu.
Iha fatin hanesan, Diretór Risku Jeolojia, Eugénio Soares hateten, IPG instala sistema informasaun hirak ne’e ho razaun kondisaun jeolojia no tektónika ne’ebé situada iha Timor-Leste zona sudoksi, no mós Timor-Leste besik retángulu ahi no iha estrutura ne’ebé kompleksu.
IPG peskiza atu garantia sustentevelidade dezenvolvimentu nasaun hodi distribui ba ministériu relevante sira sai referénsia ba konstrusaun, tanba dala barak obra sira la kualidade no kompañia mak laiha kapasidade, la haree buat ne’ebé kompleksu, nune’e presiza estudu profundu ba informasaun sira kona-ba rai nakdoko klima ne’ebé presiza konsidera iha prosesu dezenvolvimentu.
