Segunda, Horta Anunsia Data Eleisaun Parlamentár Featured

By Cristina Ximenes Fevereiru 09, 2023 427
Lider sira husi Partidu Fretilin hasoru malu ho Prezidente Republika Jose Ramos Horta. Foto: Media Gabinete PR. Lider sira husi Partidu Fretilin hasoru malu ho Prezidente Republika Jose Ramos Horta. Foto: Media Gabinete PR.

DILI: Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, sei anunsia data ba eleisaun parlamentár 2023, iha Segunda (13/2).

"Segunda-feira ha'u hanoin sei dekreta data ba eleisaun parlamentár 2023, maibé eleisaun ne'e fulan Maiu ka Juñu ne'e ha'u labele hatete lai tanba seidauk remata konsultasaun. Ha'u sei ko'alia ho avo Xanana dala ida tan no ohin simu partidu ASDT maski sira laiha fatin Parlamentu Nasionál ha'u sente obrigasaun rona sira," dehan PR Horta, iha Palasiu Prezidensiál Bairru-Pité, horisehik.

Nia hatete, buat hotu-hotu la'o normál, laiha falta osan, Nasaun Unidas garante tinta espesiál ne'e sei mai Timor-Leste fulan ida antes ne'e laiha problema. Nune'e lójistika laiha problema no resenseamentu laiha problema.

Nia esplika, se lei iha Parlamentu Nasionál ne'ebé sira haree atu atraza fali entaun di'ak liu uza lei antigu ne'e. Resenseamentu partisipasaun Timoroan sira iha diaspora tuir tinan uluk nian atu sira partisipa liu husi postal atu fasil.

Tanba iha Amérika ema rihun ba rihun tinan 50 vota liu husi postal tanba ferik, katuas sira milloens ba milloens.

Nia haktuir, uluk nia Primeiru Prezidensia Repúblika hatete tiha ona ba matenek boot sira iha STAE, governu atu haree votasaun postal.

Nune'e, durante ninia mandatu hahú hatete kedas ba STAE maibé sira foin mak hanoin ba ida ne'e agora halo lei foun, sei lei foun atraza la buat ida aplika lei antigu ne'e ne'ebé kontinua validu.

Entretantu, Prezidente Repúblika José Ramos Horta halo ona enkontru ho partidu polítiku sira hanesan, PLP, Frente Mudansa, PD, PUDD, UDT, CNRT,  FRETILIN, KHUNTO, no ASDT.

Molok ne'e, Koordenadór Rezidente United Nations iha Timor-Leste, Funmi Balogun hateten, tinta ba eleisaun parlamentar tinan 2023, ho butir entre 10.500 no 12.500 sei to'o Timor Leste iha meadu fulan-Abril.

Sei Hasoru ASDT-PST

Entretantu, PR Horta sei bolu partidu Asosiasaun Sosiál Demokráta Timorense (ASDT) ho Partidu Sosialista Timorense (PST) hodi rona opiniaun molok dekreta data eleisaun parlamentár 2023.

Sekretáriu Jerál ASDT, Vicente dos Santos hateten, Prezidente Repúblika konvida ASDT atu husu mós ASDT nia hanoin ba eleisaun parlamentár hanesan sasukat ida atu Xefe Estadu dekreta loron ba eleisaun nian.

Nune'e, pozisaun ASDT nian agora públiku hotu hatene partidu ASDT istóriku ida rejistu iha 1974 depois restaura indepedénsia iha 2002, iha 2018 tenke sofre konsikuensia labele partisipa eleisaun tanba Tribunál deside para iha Tribunál Rekursu tanba iha problema internal ne'ebé rezolve.

Maibé, hanesan partidu polítiku ezisté 1974 to'o momentu ne'e ezisté nafatin tanba ne'e mak hetan konsiderasaun husi Xefe Estadu.

ASDT moris iha situasaun difisil Xefe Estadu ho nia maluk sira mak funda rasik, iha momentu ne'eba la'ós moris hanesan atu aumenta de'it kuantidade partidu polítiku, maibé assume responsablidade ida funsióna polítika hodi buka solusaun ba povu no soberania Timor Leste.

“Ami rekomenda ba ita nia Xefe Estadu, Timor indepedénsia ona maibé nia atravesa krize oi-oin tanba ne'e mak ami hanoin ida ne'ebé bele manda pezu ba situasaun tomak ne'e lei, ami entrega tomak ba Xefe Estadu atu deside tuir lei de'it," informa Sekretáriu Jerál ASDT, Vicente dos Santos ba jornalista sira hafoin remata enkontru ho Xefe Estadu iha Palasiu Prezidensiál Bairu-Pite, Kuarta (08/2).

Tanba, dala-barak mós hanesan ema iha interpretasaun ba lei ne'e tuir versaun ne'ebé la hanesan, sempre provoka situasaun ne'ebé lori ema hotu ba iha festa demokrásia depois ema ba partisipa mós atu la goja rezultadu, maibé goja fali ho triste no ida ne'e ASDT la konkorda.

Tanba ne'e, ASDT buka apoiu tomak ba Xefe Estadu deside tuir lei de'it, tuir kompeténsia Xefe Estadu nian atu hala'o festa demokrásia iha ámbitu ida ne'ebé nakonu ho pas, dame, estabilidade, sidadaun Timor Leste bele goja liberdade.

Kona-ba preparasaun ASDT nian ne'e komesa prepara an hela, iha situasaun ida ne'e sei silénsiu hela konfidensial labele deklara momentu ida ne'e, maibé hanesan polítiku prepara hela oinsá mak ASDT ne'e bele ba rejistu.

Tanba tuir lei ne'e ASDT legál hela, maibé tanba Tribunál deside perde estatutu tenke ba reativa fila fali.

Entretantu, Prezidente PST Avelino Coelho da Silva informa, enkontru ne'e iha ámbitu Xefe Estadu ati deside marka data eleisaun parlamentár, tuir Konstitusaun no lei dehan Xefe Estadu bainhira atu marka data eleisaun sei rona uluk rona governu, partidu polítiku sira asentu parlamentár, PST partidu ne'ebé laiha asentu parlamentár.

Nia dehan, loloos ne'e Xefe Estadu la presija rona PST nia opiniaun, maibé pelu faktu ita nia Xefe Estadu nia vizaun luan haree kona-ba demokrásia, kona-ba partisipasaun sidadaun hotu-hotu nian, entaun Xefe Estadu hanoin katak iha mós relevansia atu rona partidu PST nia opiniaun kona-ba markasaun data eleisaun parlamentár.

Nia haktuir, iha opiniaun oi-oin balun hanoin di'ak liu muda lai ba fulan Setembru, Jullu maibé PST nia hanoin haktuir ba regularidade konstituisionál, haree ba kalendáriu eleitorál ne'ebé hahú iha 2018 mak loron to'o duni ona hakarak ka lakohi ne'e kompeténsia Xefe Estadu nian atu marka data eleisaun parlamentár.

"Ami nia hanoin di'ak liu marka iha fulan Fevereiru laran, maibé depende ba Xefe Estadu nian depois eleisaun ne'e realiza iha fulan Maiu katak iha meadu Juñu iha ona parlamentu foun, Juñu laran iha ona governu foun depois dezenvolvimentu bele la'o, espetativa ne'ebé ita nia povu hein hela bele parlamentu, governu foun kooresponde. Entaun, PST haree ba interese nasionál, hadia mós perantes normativus balun konstituisaun estadu direitu demokrátiku mak hanoin eleisaun data ne'ebé Xefe Estadu deside atu marka ne'e partidu hotu-hotu sei simu inklui PST mós sei kompete eleisaun parlamentár ne'e entaun data ne'ebé Xefe Estadu ne'ebé marka ne'e data ne'ebé di'ak liu ona atu resolve problema barak," haktuir nia.

Nune'e, PST nu'udar partidu preparadu tanba lei partidu polítiku hatete se la tuir eleisaun liu ona tinan lima partidu ne'e mate, rejistu foun presija 20 mill, agora PST partidu ne'ebé moris durante periódu rezisténsia la'ós partidu ne'ebé moris depois referendum.

Tanba, PST partidu ne'ebé kontribui luta libertasaun durante eleisaun asembleia konstituinte PST hetan asentu iha assembleia konstituante ida de'it, maibé partidu kontinua moris kontinua tuir agora PST preparadu liu fali eleisaun ne'ebé liu tiha ona, purtantu eleisaun parlamentár mai agora PST preparadu aprejenta kandidatura partidu nian, aprejenta ninia programa eleitorál ba povu depois haree eleitór mak deside iha loron ne'ebé nia atu ba vota.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Kinta, 09 Fevereiru 2023 17:15

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31