Validade ba alterasaun LAP nian seidauk remata, sei iha dalan atu bele halo fiskalizasaun abstratu tuir Konstituisaun RDTL artigu 150. Ne’e duni, sei hasoru dilema boot ba Xefe Estadu atu deside OJE 2019 nian.
“Diploma rua LAP no OJE buat ne’e diferente, maibé iha situasaun agora susar ita atu haree sasán rua ne’e ketak-ketak, lei alterasaun atividade petrolíferu no Orsamentu Jerál Estadu,” dehan Diretór Ezekutiva AJAR, José Luis Oliveira, iha knaar fatin Faról, Sesta (18/1).
Buat rua ne’e mai ho situasaun diferente maibé ninia objetivu ida de’it hakarak oinsá foti osan husi fundu rezerva atu ba investe. Ida mai husi dalan alterasaun LAP no ida fali mai husi OJE, ne’ebé rua ne’e ketak-ketak ninia alvu ne’e ida de’it.
Lei rua ne’e mai dilematiku uitoan. Nia fó ezemplu, se Prezidente Repúblika la promulga OJE osan husi fundu petroleiru ba nafatin tanba alterasaun LAP promulga ona. Karik ema ruma lori ba Tribunál hodi inkonstitusionalidade ne’e presiza tempu, maibé lei alterasaun ne’e la vale tanba osan ne’e iha ona OJE.
“Ha’u haree ida ne’e hanesan situasaun ne’ebé dilematiku uitoan ne’ebé iha ema halo polítiku ho intensaun hakarak hasai osan husi fundu petroleiru ne’ebé soe armadilla rua kedan, ne’ebé halo ita book aan la di’ak”, hateten José Luis.
Nia konsidera ida ne’ebé hanesan jogada polítika ne’ebé orientadu hodi AMP halo hasoru Prezidente Repúblika.
José Lui esplika, ne’e jogada polítika maibé agora tenke avalia. Fundu ne’e hela billaun $17, hasai ida ne’e hodi ba investe no ninia retornu ne’e sei mai fali ho biliaun $28 maibé iha tinan 30, entaun agora ba oin Estadu Timor-Leste atu uza osan husi ne'ebé hodi sustenta ninia-aan.
“Durante tinan 30 ne’e han-hemu saida no moris oinsá? Nusa maka osan ne’e uza ba buat selu-seluk, husik kompañia halo maka selu de’it. Nusa maka tenke hasai osan ba sosa asaun, tenke hasai osan hodi ba teknikal nian hanesan up stream no down stream”, tenik nia.
Nia dehan, Timor- Leste sosa asaun ne’e iha parte ida maka atu halo diversifikasaun ekonomia Timor-Leste nian hodi aumenta osan ba fundu mina rai. Maibé, molok foti desizaun ne’e estuda halo didi’ak atu investimentu ne’ebé atu halo tenke risku ne’e ki'ik. Esplikasaun ne’ebé sira halo ne’e la konvense tanba sei iha duvida barak kona risku ne’e.
