Iha fulan Juñu ne’e nia laran, Asembleia Jeral Organizasaun Nasaun Unidus (ONU) aprova rezolusaun ida ne’ebé kondena junta militar, ne’ebé hada’u ukun husi governasaun eleitu iha Fevereiru.

ONU mós ezije atu liberta prizioneiru politiku, hanesan lider eleitu Aung San Suu Kyi, no hakotu ona violensia ba ema ne’ebé halo manifestasaun pasifiku.

Rezolusaun ne’e hetan apoiu husi nasaun 119, ho Belarus mak vota kontra. Enkuantu nasaun 36 seluk vota abstensaun, inklui Rusia, Xina no Timor-Leste. Rusia no Xima sai nu’udar fornesidór kilat boot liu ba Myanmar.

Pozisaun Timor-Leste ne’e, Bankada Partidu Demokrátiku (PD) no FRETILIN kondena Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK) relasiona votus abstensaun ba rezolusaun ONU.

Deputadu Bankada PD,  Mariano Assanami Sabino  hatete, Bankada Demokrátiku kondena maka’as ba atuasaun governasaun ba situasaun Myanmar nian.

“Tanba ita-nia luta baze ne’e demokrásia ba direitu umanu, demokrásia ne’e rasik ita proklama iha 28 novembru katak ita-nia rain ne’e Repúblika Demokrátiku Timor-Leste (RDTL), dehan nia, Iha Parlamentu Nasionál, tersa (22/06).

Assanami dehan, Timor-Leste nia luta la’ós deit ho kartus musan, maibé Timor-Leste nia luta ko’alia liberdade no ko’alia direitus umanus.

“Situasaun ne’ebé ohin povu hasoru iha Myanmar, situasaun ne’ebé uluk ita hasoru  rejime autoritaria no ita husik hela situasaun ne’e la’o tiha hanesan ne’e  iha ne’ebá (Myanmar) rejime oho ema, maibé ita absten fila-fali, tanba ne’e partidu demokrátiku ida ne’e traisaun ida ba fali ita-nia valores ne’ebé mak ita defende durante ne’e,” nia hateten.

Nia hateten, urjentemente Governu klarifikasaun mai iha Parlamentu Nasionál atu hatene loloos pozisaun.

“Ita la presiza Myanmar mós membru ASEAN ida ne’ebé ita presiza  lobi ida-ne’e,  maibé ita la presiza lobi kuandu nasaun ida ne’ebé mak kontra direitus umanus ne’e kontráriu ho Timor-Leste,” nia hateten.

Nia haktuir, Timor-Leste baze direitu umanus,   Ekonómia no tama ASEAN boot liu fali  defende direitus umanus ne’ebé ké  fundamentu ba Timor-Leste nia luta,  ida-ne’e hanesan mós kartus musan ida ne’ebé durante halo.

“Urjentemente ho razaun saida para ita  hatene didi’ak, maibé razaun saida deit vota absten ne’e traisaun ba ita-nia valores,” nia informa.

Prezidente Bankada FRETILIN, Francisco Miranda Branco hateten, votu asbtesaun ba situasaun Myanmar Bankada FRETILIN mós kondena maka’as ba pozisaun ida-ne’e.

“Votasaun abstensaun la valoriza ita nia istória ne’ebé Timor-Leste liu husi prosesu ida solidariedade mundiál no agora maluk povu Myanmar presiza solidariedade husi ita, maibé ita abstensaun,” dehan nia.

Nia dehan, ida-ne’e mós amostra katak la kumpri baze konstitusionál Timor-Leste ni’an ne’ebé mak solidariedade  ba  povu kbiit la’ek tomak iha liur, ne’e mak klaramente hatudu povu Myanmar oras ne’e dadauk.

“Ne’ebé junta militár ida hada’u podér,  oho nia povu rasik, ida ne’e presiza solidariedade ita ni’an, maibé iha momentu propriu atu  ita hatudu ita nia solidariedade ne’e, Timor-Leste la hamutuk ho sira,” nia hateten.

Desizaun ne’e, Nia hatutan, Timor-Leste fila kotuk ba veikulus ratifikasaun bar-barak kona-ba akordus, kovensoes ne’ebé relasiona direitu umanus, tan deit intesaun polítika Timor-Leste atu intrgra ba ASEAN.

Vise-Prezidente Bankada CNRT, Deputadu Patrocini0 dos Reis Fernandes hateten,  triste bainhira Timor-Leste fó votu abstensaun ba situasaun iha Myanmar.

Nasaun RDTL no Estadu direitu demokrátiku mak vota abstensaun ba violasaun direitu umanus iha nasaun ida ne’ebé oho ema barak.

“Halo  hau hanoin fali kala reflete situasaun 18-19 maiu 2020 ninian mak tranforma ona Estadu Timor-Leste ninia pensamentu la’o ona ba ditadura karik,” nia hateten.

Fatin ketak, Koordenador Klibur Munisípiu Dili, Manegas dos Santos hateten,  Organizasaun Klibur Tane Ass Obra Maun Boot Kayrala Xanana Gusmão sente triste no moe tanba Governu liu husi delegasaun MNEK Timor-Leste ba tuur iha membru ONU fó vota abstensaun ba rezime militar iha Myanmar.

Maske Nasaun barak iha Europa, Afrika no sudeste Asiatiku sira kondena maka’as ba aktus ditadura rezime militar iha Myanmar.

“Organizasaun Klibur Tane Ass Obra Maun Boot Kayrala Xanana Gusmão kondena maka’as Ministra Negosiu Estrajeriu no kooperasaun, tanba laiha kordenasaun mutuál atu garante dignidade Estadu no povu iha mundu nia oin,” dehan nia, iha Palapasu horisehik.

Nia dehan,  tanba entre orgaun Estadu liu-lliu Prezidente Republika Timor-Leste no Primeiru Ministru Timor-Leste ho premiadu nain rua Ramos Horta No Bispu Dom Carlos Filipe Ximenes belo antes ne’e la kordenasaun atu  delegasaun no hato’o votus ba iha ezbosu lei ba iha situasaun krize ditadura militar iha Myanmar.

Nune’e husu ba Ministra Negosiu Estrajeriu no kooperasaun Ministra, Prezidente-Republika no Primeiru Ministru atu hola lalais desizaun ho rigorozu no absolutamente atu foti hikas nasaun RDTL nia dignidade no naran morin iha Mundu.

Tanba Timor-Leste hanesan nasaun ne’ebé adopta prinsipiu demokrátiku anti rezime militar iha mundu,Timor leste mós hola parte nu’udar membru ba pais CPLP no sudeste Asiatiku iha mós premiadu nain  rua Jose Ramos Horta no Bispu Dom Carlos Filipe Ximenes Belo ba promove paz iha mundu.