Parabéns Bella-Iram, AJAR husu Timor-oan labele hipokrita Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Jullu 23, 2024 1337
Prezidente Repúblika José Ramos Horta partisipa iha kazamentu Diretóra Arquiris, Bela Galhos ho Iram, iha Darwin Australia, iha loron 20 fulan-jullu, tinan ne’e (2024). Foto:Media Sosial. Prezidente Repúblika José Ramos Horta partisipa iha kazamentu Diretóra Arquiris, Bela Galhos ho Iram, iha Darwin Australia, iha loron 20 fulan-jullu, tinan ne’e (2024). Foto:Media Sosial.

DILI: Kazamentu entre ema ho sexu hanesan hahú sai diskusaun relasiona ho kazamentu entre feto Timor-oan, Bella Galhos, ho ninia parseiru feto ida ne’ebé identifika ho naran Iram, iha Darwin-Australia, iha 20 Jullu ne’e.

Ba kestaun ne’e, Direitór Ezekutivu Asia Justice And Rights (AJAR), José Luís de Oliveira hatete, nia fó ona parabéns ba Bela ho nia parseiru, liu husi media sosial Facebook.

"Ba kazamentu feto ho feto ne'e mai ha'u, ha'u mós fó parabens ona iha ha'u-nia Facebook, dejeza sira bele moris felisidade to'o rohan laek. Tanba forma família bazeia ba domin la'ós bazeia ba iha intensaun halo relasaun seksual maibé bazeia ba domin, ne'ebé ha'u fó parabéns ona," dehan nia.

Ba prezensa husi PR Horta, nia dehan, ida ne’e nu’udar asuntu partikular. Se Xefe Estadu disponivel atu sai sasin ba kazamentu ne'e, nia la'ós Prezidente Repúblika, maibé nu'udar Ramos Horta.

"Agora kona-ba kazamentu feto ho feto ne'e rasik iha lei la rekoñese maibé ita ema iha liberdade umanu atu moris ho see, ita labele ba bandu fali. Enkuantu iha lei regula ita labele kaben kama rua poligami ne'e bandu, maibé agora daudauk ne'e poligami barbarak loos, ne'e ita la ko'alia, ida ne'e mak ita sosiadade hipokrita ka munafik. Se ita la tau valór ida as liu, se ita nu'udar Katólika, Maromak nia ukun fuan ida boot liu ne'e saida? hadomi malu, la'ós ba estraga malu," dehan nia.

Iha fatin ketak, Provedor Direitus Humanus no Justisa (PDHJ), Virgilio Guterres, fó parabéns ba Bella Galhos ho nia parseira ne’ebé realiza ona serimonia kazamentu iha 20 Jullu 2024, iha Darwin, Austrália.

Virgilio dehan, maske kestaun kultura no lei iha Timor-Leste ne’ebé seidauk permite kazamentu sidadaun ho sexu hanesan maibé idaidak buka espasu rasik atu halao sira-nia moris.

Ida ne’e, nia dehan, direitu umanus tanba tama iha direitu sivil no politiku.

Timor-Leste, aleinde Konstituisaun ne’ebé fó garantia, ratifika ona  mós konvensaun internasionál ba direitu sivil no politiku.

“Laos ratifika de’it. Ita ratifika no aplika nu’udar rejime juridiku, tanba ne’e se ita-nia lei oan balun mak la permite, ema bele uza sai referensia ba impaktu nasionál, ba ha’u ida ne’e kestaun direitu umanus, ita la uza sasukat moris sira ne’e katak lei garante ka lae, konstituisaun garante ka lae, ne’e ema-nia direitu,” dehan nia ba Jornalista sira iha Timor Plaza, Segunda (22/07).

Tanba, tuir Provedór ne’e, bainhira ema ida laiha kapasidade atu rezolve seluk nia problema, nia laiha autoridade atu julga ema.

“Pesoalmente ha’u mós hetan konvite, maibé ha’u iha atividade seluk ha’u la partisipa, maibé ha’u hakarak atu hatete katak kazamentu sivil ida ne’ebé prezensa ho Prezidente Repúblika ne’e di’ak liu tan,” dehan nia.

Jurista Timor-oan, Sérgio Quintas husu atu públiku labele preokupa ho prezensa PR Horta iha kazamentu ema ho sexu hanesan tanba kazamentu refere la halo iha Timor-Leste.

"Se karik serimónia ne'e realiza iha Timor-Leste ne'e buat seluk ona no sosiadade iha razaun hodi lamenta no preokupa, tanba ita seidauk iha lejislasaun espesífiku ida hodi admite kazamentu mesmo sexu, lei iha Timor-Leste apenas rekoñese kazamentu feto ho mane,” dehan Sergio.

Iha Kodigu Sivil artigu 1.467 rekoñese de’it kazamentu mane ho feto, ne’ebé hatete: “Casamento é o contrato celebrado entre duas pessoas de sexo diferente que pretendem constituir família mediante uma plena comunhão de vida, nos termos das disposições desta Código".

Signifika, nia afirma, iha TL lei la admite ema ho sexu hanesan atu kaben.

PR Horta esklarese

Mosu pro no kontra, liu-liu iha media sosial kona-ba kazamentu entre ema ho seksu hanesan. Iha mós kritika ba Prezidente Repúblika, José Ramos Horta ne’ebé sai sasin ba kazamentu refere.

Ba kestaun ne’e, Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, halo esklaresimentu kona-ba nia prezensa iha kazamentu entre Bella Galhos ho nia parseiru feto, Iram, ne’ebé realiza iha Australia.

"Ha'u mós simu pedidu sai hanesan sasin ba serimónia ida alin feto na'in rua halo, ha'u hatete tanba sá mak labele, ne'e mak ha'u nia prezensa iha eventu ne'e lá'os buat seluk, la'ós buat boot ba sira na'in rua, ne'ebé ho sira nia relasaun, konforme sira hatene, sira hakarak, idaidak nia hanoin no idaidak nia sentimentu, presiza de'it mak sasin ida simboliku," dehan PR Horta liu husi konferênsia imprensa, iha salaun Nicolau Lobato, Palasiu Prezidensiál Bairu-Pite, Segunda (22/07).

Nu’udar Xefe Estadu, nia dehan, nia simu konvite husi Bella tanba Bella durante tempu luta kontribui maka'as ba luta libertasaun nasionál.

“Labele haluha ema sira ne'e tan de'it sira-nia opsaun moris. Purtantu la'ós buat ida kazamentu ka serimónia ne'e halo iha Darwin, la'ós iha Timor. Austrália nia lei permite tanba ne'e sira hili halo iha Austrália.”

"Ha'u ba, ema hatete nu'udar aman nasaun, sim, aman nasaun mak ne'eduni, labele diskrimina buat ne'ebé ema ser umanu buka halo, buka moris hamutuk," hatete nia.

Kona-ba ligasaun ho vizita Amu Papa nian, PR Horta dehan, Amu Papa Francisco ko'alia dala-barak ona ba asuntu ida ne'e katak labele iha violénsia no diskriminasaun eskluzaun ba sira ne'ebé buka hela hamutuk, la tuir karik idaidak nia relijiaun ka idaidak nia fiar kona-ba kazamentu.

"Ha'u la'ós primeiravez, ha'u-nia diskursu inagural iha 20 Maiu 2022 ha'u ko'alia temi tiha ona úniku Xefe Estadu iha mundu ne'ebé preokupa, ko'alia kedas hatete, defende direitu komunidade LGBT nian, no ha'u la konkorda diskriminasaun menus liu violénsia kontra membru komunidade ita nian ne'ebé moris oin seluk," hatete nia.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« September 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
            1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30