ME sei Rejista Bolsa-Kandidatu Profesór Rihun Tolu Featured

By Mariano Mendonca Dezembru 18, 2023 4809
Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus. Foto:Dok/INDEPENDENTE. Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus. Foto:Dok/INDEPENDENTE.

DILI: Bankada Opozisaun husu Governu rezolve problema profesór kontratadu, Ministériu Edukasaun (ME) sei rejista bolsa kandidatu, nune'e sei loke oportunidade em rihun tolu (3) atu bele haree ba kestaun ne'ebé iha.

Ministra Edukasaun, Dulce de Jesus, klarifika prosesu tomak ne'ebé profesór kontratadu sira hasoru daudauk problema ne'e adota tuir lei ne'ebé iha ona, maibé Govermu liu husi ME buka dalan atu rezolve.

"Pasu tuir mai ministériu loke bolsa kandidatu profesór, entaun ema hotu-hotu timoroan sira ne'ebé iha paisaun no interese hakarak sai profesór iha ministériu edukasaun ba tuir teste atu rejista iha bolsa de kandidatu profesór, sei loke ba ema rihun tolu (3)," dehan nia, iha Parlamentu Nasional, Sesta (15/12).

Nia hatutan, maibé dadus ne'ebé hatudu katak profesór iha Ministériu Edukasaun ne'ebé tama ona idade reformadu purvolta de liu rihun 2 profesór entaun Ministériu edukasaun sei kontinua loke bolsa de kandidatu profesór atu ema ne'ebé bele hetan iha paisaun no interese priense mós abilitasaun literária minimu tuir estatutu karreira dosente baixarelatu bele bá rejista no tuir teste.

Ida ne'e mak dalan ida atu ba responde Situasaun maluk sira ne'ebé purvolta 1499 ne'ebé mak asina kontratu, iha no mós sira ablura mak seidauk iha oportunidade asina kontratu iha momentu ne’ebá.

"Ha'u hanoin responde badak bá situasaun ida ne'e mak ne'e, atu garante katak la halo de'it sei la afeita bá ita nia Professór aprendisazem hanesan Preokupasaun ita boot sira nian ami sei halo serbisu ida ne'e ami husu ita boot sira nia apoiu."

"Ha'u hakarak atu reforsa sé karik kuandu ami implementa bolsa de kandidatu sei hakotu deves problema iha Ministériu Edukasaun ne'ebé ita boot sira rona iha profesór mate klamar no iha profesór kontratadu no profesór voluntariu sei hotu kedas iha 2024," nia dehan.

Nia haktuir, hakarak atu responde pergunta kona-ba profesór kontratadu ne'ebé mak sira nia kontratu sei hotu iha 31 Dezembru 2023 oinsá? serake iha estensaun ka karik sé la estede sira mós hasoru ona Primeiru Ministru karik la estede afeita ba sira nia aprendizajem.

"Ha'u katak hatete katak Ministériu edukasaun pondera situasaun ida ne'e hotu haree katak situasaun ida ne'e la'os mai iha foin dadauk hanesan katak iha 2018 maibé mai kedas kuaze husi Primeiru Govermu Konstitusionál," nia dehan.

Nia reafirma, karik sei lembra iha IV Governu konstitusionál halo konversaun bá 7 mill itál profesór iha ne’ebá mosu ona reklamandu, entaun reklamantes mai iha 2014 iha ne’ebá mós halo purvolta 4 mill profesór no mós nafatin ba iha reklamantes no voluntariu.

Situasaun ne'e lori mai to'o ohin loron, depois iha 2010 mós iha Dekretu Lei de Estatutu karreira dosente ne'ebé mak deside estipula katak minimu abilitasaun literária minimu atu sai Professór iha Ministériu Edukasaun tenke iha baixarelatu.

Entaun saida mak Ministériu edukasaun halo esforsus ida husu komplementar depois iha 2016 halo halo mós baixarelatu akademiku liu husi koperasaun entre Ministériu Edukasaun ho UNTL depois ne'e mak rezulta bá iha 2022 purvolta 2000 itál profesór maka VIII Governu konstitusionál halo graduasaun profesór.

Entaun situasaun ida ne'e mesmu iha tiha graduasaun maibé dala ida tan hanesan atu hateten dehan katak la'os governu da-sia mak halo de'it, maibé fó kontinuidade iha serbisu sira ne'e hotu.

Govermu dasia haree fila-fali Estatutu karreira dosente 2010 ne'ebé mak estipula kona-ba estatutu profesór ne'ebé mak halo iha Primeira Alterasaun iha estatutu karreira dosente 31 Maiu 2023 iha ne’ebá, iha ne’ebá mak fó espasu katak Ministériu edukasaun engresu Espesiál bá 4 mill profesór sira nia situasaun ne'e mai kedas husi komplementar, baixarelatu akademiku no depois tama ba engresu Espesiál.

Iha Dekretu Lei ne'e rasik entaun ko'alia atu responde bá situasaun 1499 profesór ne'ebé mak estatuta kontratadu Dekretu Lei númeru 31/2023 ne'e rasik la fó espasu, tanba iha Artigu 11 husi Dekretu Lei ne'e hateten katak minimu atu tama ba engresu Espesiál sira tenke iha avaliasaun dezempenu 2021 ka 2022. Infelismente sira nia kontratu asina iha Abríl 2023 ho efeitu reproativu Janeiru 2023 to'o 31 Dezembru 2023.

"Nune'e mós Deputadu sira kuandu simu informasaun ruma favour fó hatene mai ami, ami bele fó informasaun loloos katak iha sira nia kontratu ne'e rasik iha klauzula 2 no klauzula 9 iha ne’ebá estipula katak, prezenti kontratu iha durasaun tinan ida hahu inisiu Janeiru to'o termina 31 Dezembru 2023, ida ne'e mak estipula sira nia kontratu, Entaun situasaun ida ne'e hateten katak ba Professór sira ne'ebé mak Deputadu sira husu sira nia situasaun mak ida ne'e," nia dehan.

Nia hatutan, mais la hotu ho ida ne'e, iha Dekretu lei refere fó nafatin samajen bá Ministériu Edukasaun fó oportunidade katak iha ne’ebá loke bolsa de kandidatu profesór, iha ne'ebé Ministériu edukasaun sei loke rekrutamentu ida abzeia ba kuadru legal ida ami halo tiha ona, talves Segunda agora kuadru pessoal ne'e publika iha jornál da Repúblika eskola Ensinu báziku sira hotu iha territóriu laran tomak.

Sei haree iha kuadrus Pessoal sira nia eskola ne'e sira nia kuadru pessoal mak ida ne'e, husi ne’ebá Ministériu sei haree katak iha profesór balun ne'ebé ke asende no iha profesór eskola balun mak baixa.

"Saida mak ita atu halo Primeiru pasu Ministériu edukasaun sei halo transferensia bá eskola sira ne'ebé mak asende bá iha eskola sira ne'ebé mak baixa Professór ka menus Professór," nia tenik.

Iha fatin hanesan Deputadu Bankada Kmanek Haburas Unidade Nasional Timor Oan (KHUNTO) Luís Roberto husu ba ME, Professór kontratadu sira ne'ebé husi 2004 to'o ate adata balun ne'ebé serbisu temporariu ka kontratadu dehan katak termina iha 31 Dezembru maizumenus planu ba Governu hanesan ne'ebé.

"Ha'u hakarak ko'alia sobre Ministériu edukasaun ninian, ha'u la kestiona kona-ba Orsamentu ne'ebé prevee bá ita boot sira nia Ministériu tanba ne'e hatene katak ita boot sira nia planu mak hodi mai. Ha'u kestiona mak Públiku kestiona mak ita nia Funsionariu sira ne'ebé maka kontratadu sira, liu-liu Ministériu edukasaun bá ita nia Professór kontratadu sira ne'ebé husi 2004 to'o ate adata ne'e balun ne'ebé serbisu temporariu ka kontratadu dehan katak termina iha 31 Dezembru maizumenus planu ba Governu hanesan ne'ebé," nia dehan.

Nia afirma, kontinuasaun prolonga sira nia kontratu ka halo sira sai permanente ka oinsá, tanba ema serbí bá Instituisaun ne'e mós kleur demais ne'ebé labele husik sira para bele atu atu aumenta tan Dezempregu ka penanguran iha Timor-Leste ne'e.

"Ida ne'e mak ha'u hakarak hato'o, ha'u l kestiona kona-ba Orsamentu, ha'u hakarak ko'alia ita nia Funsionariu kontratadu sira ne'ebé Ministériu edukasaun governu nia planu halo nusa para aumenta sira nia kontratu ka halo sira sai permanente ida ne'e mak mai hakarak husu," nia dehan.

Entretantu, Deputadu Bankada Fretilin, Lidia Norberta dos Santos Martins Fretilin, Kona-ba area edukasaun atu husu duni kona-ba profesór kontratadu ne'e, profesór kontratadu sira ne'ebé mosu barak ne'e iha governasaun ida, pur vafour labele hatama sala ida ne'ebé akontese ona la bele repete.

"Ita la'os ko'alia hotu-hotu liu mai ne'e maibé atu hateten de'it kronolojia iha duni Ministra Edukasaun atual nia tempu, to'o iha VIII Governu buka atu solusiona no fó duni solusaun no kontinua to'o agora, ne'ebé ami rekomenda la'os ba edukasaun mai bá Ministériu hotu-hotu, pur vafour labele hatama sala ida ne'ebé akontese ona la bee repete," nia dehan.

Nia afirma, labele hatama ema ne'ebé mak barbarak hanesan iha ema hotu ko'alia iha Ministériu barak iha koridor mós ema tur fatin la iha ate balu mai tur iha liur ne'e la di'ak.

"Ne'ebé ida ne'e mak sei akontese bebeik depois ita na'in hira mai hakilar hotu la hatene nia solusaun oinsá, ne'e problema ida ne'ebé mak akontese," tenik nia.

Rate this item
(1 Vote)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« October 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
  1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31