Provedora Direitu Umanu Justisa, Jesuina Maria Ferreira Gomes hateten, PDHJ hamutuk ho parseiru KAK kontinua halo monitorizasaun ba programa implementasaun sesta bazika faze daruak nian, maibé tanba limitasaun rekursu entau la kobre munispiu hotu.
“Ami haree lista benefisiariu laiha, tanba tuir dekretu lei númeru 10/2022, MTKI ho SEKOOP liuhusi ekipa sekretaria ida, tenke halo verifikasaun ba lista atu evita labele akontese benefisiariu dobru,” dehan nia, iha edifisiu PNTL, Kaikoli, horisheik.
Nia hatutan, implementasaun programa sesta bazika faze dahuluk ne’e universal, ema hotu hetan, maibé ba faze daruak nian ne’e lae, tenke iha separasaun, importante tebes lista tenke iha atu bele hatene loloos ema ne’ebé iha direitu atu hetan.
“See lae, bele akontese ema ida simu dala-rua iha fatin-fatin, ne’e tanba SEKOOP ho MTKI liuhusi nia estabelesimentu sekretariu tekniku laiha lista definitivu ruma,” tenik nia.
Lista hirak ne’e durante implementasaun programa sesta bazika, PDHJ ho KAK ezije hela atu fo, maibé ekipa verifika de’it lista sira tuir fatin ne’ebé sira ba, ida ne’e iha potensial boot atu akontese benefisiariu dobru, maibé sira laiha lista.
Alende ne’e, durante PDHJ nia monitorizasaun, identifika kompaña fornesidor destribui produtu balun aat, balun folin la too tarjetu ne’ebé iha, liuliu variante hahan hirak ne’ebé halo komunidade komplein katak, kompaña lori produtu ne’ebé komunidade hirak ne’e mos hakiak.
Maibé, iha diploma ministerial MTKI nian, tipu hahan ne’ebé atu destribui iha hotu, inklui hahan sira ne’e nia folin, infelismente realidade ne’ebé akontese, saída maka komunidade sira simu ne’e la to’o presu US$ 50.
Ne’e akontese tanba, AIFAESA ladun verifika didi’ak ai-han sesta bazika hirak ne’ebé aat ona, tuir loloos molok atu destirbui tenke haree lai, bainhira iha kondisaun di’ak mak destribui.
“Ida ne’e kestaun direitu umanu, ita fo hahan ne’ebé ho nutritibu atu kontribui sidadaun sira, labele fó hahan ne’ebé aat ba ita-nia sidadaun sira, hakonu sidadaun nia direitu ne’e ho didi’ak, labele fó fali buat seluk ne’ebé buat dodok aat, tanba iha dekretu lei sesta bazika nian define klaru ona,” nia afirma.
Relasióna ho preokupasaun Komisaun Anti Korrupsaun (KAK), kona-ba implementasaun sesta bázika la tuir dekretu lei númeru 5/2022, maka Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, husu implementadór sira hakruk ba lei.
"Ha'u-nia orientasaun ba sira primeiru kumpri lei no se mak la kumpre lei ne'e istória seluk ida no la'ós orientasaun Primeiru Ministru nian," dehan nia, iha Palasiu Prezidensiál, Bairru-Pité, horisehik.
Molok ne’e, Adjuntu Komisariu Komisaun Anti Korupasaun, Luis Oliveira Sampaio hateten, iha dekretu lei artigu V/2022 koa’lia kona-ba, sese maka benefisiariu, ba sesta bazika faze daruak nian, iha esepsaun ba hirak ne’ebé nesesidade duni atu simu, diferente ho faze dahuluk nian ne’ebé laiha esepsaun, sidadaum hotu-hotu hetan hahú husi Prezidente Republika.
Nune’e iha dekretu lei ne’e mos hateten, grupu sira ne’ebé la elizivel laiha direitu atu simu maka hanesan Titular Orgaun Sebaru sira hotu, eis titular inklui kargu titual Xefia hanesan Diretor iha diresaun tomak inklui grupu ne’ebé salairu mais US$ 500 ba leten, laiha direitu hodi asesu ba sesta bazika faze daruak nian.
