Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão hatete, iha komemorasaun loron 30 Agostu ba tinan ne’e, membru governu hotu-hotu sei ba to'o munisípiu no postu administrativu hotu-hotu hodi komemora hamutuk ho populasaun sira.
"Atu deklarasaun ka saida, ne'e terus, sofrimentu, determinasaun povu Timor-Leste nian iha 30 Agostu mak fó ukun an ba ita. Neduni ha'u informa ba Prezidente Repúblika katak governu sei prepara daudaun hela membru governu sira hotu-hotu sei ba to'o munisípiu hotu-hotu no postu administrativu hotu-hotu.”
“Tanba ne'e festa povu ne'e ninian. UNAMET mai ne'e atu hanesan lembra katak sira mós ajuda povu hodi povu hasai desizaun buat ne'e, ne'ebé iha kulturais iha fatin hotu-hotu," informa PM Xanana ba jornalista sira hafoin enkontru semanál ho Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, iha Palásiu Prezidensiál Bairu-Pite, Kinta (25/07).
Tuir Xanana, iha momentu loron Konsulta Popular ne’e mak povu deside duni ninia destinu ba ukun rasik an.
Tan ne’e, nia hatutan, iha 28 to’o 29 Agostu, ferik ho katuas sira sei konta sira-nia istoria terus molok no momentu referendu.
“Baibain dehan povu mak manan ukun rasik an ho nia terus, ho nia mate, la'ós de'it iha tinan 24 nia laran mais iha momentu ida ne'ebá povu deside duni ‘la'e ami hakarak ukun rasik an’. Tanba ne'e, iha fatin barak mate, iha duni fatin votasaun ne'ebé ema tiru mate.”
“Sei konta ba joven sira ne'ebé ohin loron hatais kapás bele hatene istória ne'e, bele komprende terus, sakrifísiu no determinasaun imi-nia inan-aman sira hodi ohin loron ita bele moris ukun an nia laran. Ho ida ne'e mós mak temi baibain dehan povu mak manan sosa ho nia raan, ho nia mate, ho nia isin, fundu petroleu.”
Tan ne’e, Xanana hatete, osan ne'e povu nian nune’e tenke jere ho di'ak, labele gasta arbiru, labele hatama bolsu arbiru no osan ne'e tenke uza ba servi povu iha área rurál sira.
“Ohin loron ita sa'e ba leten ama sira mama malus ita fó foos uitoan sira dehan ‘ami la toman ona, ami nian mak mama malus de'it. La kleur mai tan ukun an ne'e ba imi, imi sa'e karreta, hatais kapás ami mak nune'e hela de'it, ami mak terus tiha, imi mak goza’," hatete nia.
Nia afirma, 30 Agostu la'ós festa UNAMET nian, maibé festa povu nian. Tan ne’e sei selebra iha postu hotu-hotu, ho membru governu ba to'o postu hotu-hotu.
Iha fatin ketak, Prezidente Repúblika, José Ramos Horta informa, enkontru semanál ho PM Xanana koalia kona-ba atividade sira iha fulan Agostu.
"Ami ko'alia liu-liu ha'u foku ba seguransa, fulan Agostu mai ne'e atividade barak loos, ida iha 10, iha 11 Prezidente Índia mai, iha 13 Premiu Nobel mai to'o iha Timor, depois iha eventu 20 Agostu nian, depois 28 Agostu Sekretáriu Jerál ONU mai, ne'e importante tebes. Ita hatene Amu Papa Francisco to'o Timor 9 Setembru, ne'e programa ofisiál tiha ona, entaun ba ita-nia seguransa sira servisu todan, tenke koordenasaun didi'ak, la'ós de'it tanba iha ameasa ruma, la'e," dehan PR Horta.
Nia husu ba seguransa atu kontrola populasaun no organiza didi'ak tanba dala-ruma bainhira iha eventu boot ne'e ema hotu-hotu hakarak halai no dudu malu ikus mai hamosu akontesimentu ne’ebé la espera.
"Iha 9 Augustu ha'u konvoka, ko'alia tiha ona ho Primeiru Ministru, reuniaun Konsellu Superiór Defeza no Seguransa atu haree de'it, ánaliza kona-ba situasaun preparativu seguransa vizita sira mai ne'e iha 10 (Agosut) Prezidente Índia, iha 20 Agostu FALINTIL, ema barbarak komesa to'o daudauk ona, konvidadu barak mós mak daudaun sira booking hotél daudaun ona, ne'e mak ami ko'alia barak liu mak ida ne'e," dehan PR Horta.
Kona-ba loron Konsulta Popular, PR Horta dehan, nia konkorda 100% deklarasaun husi PM Xanana tanba 30 Agostu ne’e povu nian, tanba povu mak ba vota no povu nia votu mak hetan rezultadu ba independénsia.
"Entaun Xefe Governu lakohi reflesaun loron 30 Agostu ne'e iha Dili de'it, tenke ba mós iha foho, tanba sira iha foho partisipa iha luta, tanba sira foho vota iha loron 30 Agostu, entaun halo tiha ona orientasaun ba governu atu hotu-hotu kolabora halo eventu iha foho," katak PR Horta.
