Maske nune’e RSE hatete katak governu bele foti de’it porsentu 3 husi FP, governu mós bele foti liu ida ne’e, maibé importante mak tenke iha justifikasaun ba Parlamentu Nasionál.

Prezidente Konsellu Konsultivu Fundu Ptroliferu KKFP Juvinal Dias hatete, istorikamente so iha tinan 2007, 2008 no 2013 mak governu halo levantamentu ba FP tuir RSE.

Iha tinan sira seluk, nia hatutan, governu sempre foti liu RSE no halo justifikasaun ba PN, maibé rezultadu husi justifikasaun ne’e laiha.

“Timor ninia justifikasaun ne’e tinan-tinan sempre halo hela de’it, maibé ninia rezultadu mak laiha,” dehan Juvinal iha edifisiu Haburas, Farol, Sesta (03/07).

Juvinal dehan, maske durante ne’e governu sempre viola RSE, maibé la signifika RSE ne’e la vale ona.

“RSE sei nafatin vale hela maibé governu no PN mak lakohi halo tuir, desijaun politika sira mak la fó valor ba iha RSE ne’e, laos prinsipiu (RSE) ne’e mak la vale,” dehan nia.

Juvinal esplika, RSE ne’ebé hatur iha lei FP atu bele assegura katak governu so bele foti de’it nivel ida minimu husi FP ho total 3% husi rekursu petroliferu nian hodi finansia OJE kada tinan.

Nia hatutan, RSE ne’e laos hamrik ketak, maibé iha ligasaun ho retornu investimentu 3%, tanba espeta atu hetan mós 3% husi retornu investimentu husi FP nune’e kuandu despeza ne’e 3%, retornu investimentu mós 3%, entaun funan inan sei la gasta, nune’e bele assegura sustentabilidade.

“Lia-fuan seluk husi RSE ne’e mak kalkulasaun ida atu halo fundu labele hotu, se kuantu ita viola RSE ne’e katak ita hakarak halo kalkulasaun ba fundu bele hotu.”

Tuir nia, bainhira governu kontinua la valoriza RSE, ninia konsekuensia mak Fundu Petroliferu iha perigu nia laran.

Nia dehan, governu tenke iha disiplina fiska, tenke haklot orsamentu, tenke hatene prioridade atu investe, tenke hadia lacunas, no tenke hadia setor ne’ebé atu dezenvolve hodi bele aumenta rendimentu.

Kuandu governu laiha disiplina fiskal, signfika kada tinan halo gastus liu RSE no retornu investimentu ne’e la to’o iha projesaun ba iha 3%, iha tempu FP sei bele hotu.

Tuir Prezidente KKFP ne’e, osan husi FP labele sai de’it hanesan fonts primaria ba OJE maibé bele sai kapital inisial ida ne’ebé mak bele lori Timor-Leste atu dezenvolve tan ninia ekonomia ne’ebé bele finansia Orsamentu Estadu ho efektivu.

“Klaru katak nasaun ninia nesesidade ne’e as demais maibé nesesidade ne’e labele responde ho Fundu Petroliferu de’it, tenke mai mós husi kreatividade produsaun governu nian. Hanesan  investe maka’as iha area edukasaun, saude, agrikultura, turizmu no pekas, ne’ebé mak iha futuru mai bele fó retornu,” nia dehan.

Molok ne’e, Peskizadora Lao Hamutuk (LH), Elizaria Febe Gomes hatete, RSE la serve ona sai matadalan ba levantamentu fundu petroliferu tanba governu sempre buka mekanizmu hodi viole regra RES.

Tuir regra RSE, nia dehan, kada tinan governu tenke foti de’it porsentu 3 husi total fundu petroliferu nian.

Maibé, nia hatutan, iha Lei Jestaun Finanseira mós fó espasu ba governu atu bele foti liu, ho kondisaun bainhira iha rajaun no justifikasaun ne’ebé klaru.

“Ha’u bele dehan katak la merese ona atu ita uza RSE hanesan matadalan ba ita-nia fundu petroliferu, tanba maske governu uza senariu minimu atu foti osan husi fundu petroliferu mós foti liu nafatin RSE,” dehan nia iha nia knar-fatin, Kinta (02/07).

Tuir nia, iha kontestu Timor-Leste ohin loron nian, la serve ona atu koalia RSE tanba governu sempre foti osan liu RSE.