JSMP-TAF Lansa Relatoriu Peskiza Sistema Justisa Lokal iha TL Featured

By Agostino Gama Dezembru 06, 2023 1371
JSMP-TAF Lansa Relatoriu Peskiza Sistema Justisa Lokal iha TL. FOTO:Media JSMP. JSMP-TAF Lansa Relatoriu Peskiza Sistema Justisa Lokal iha TL. FOTO:Media JSMP.

DILI : Programa Monotorizasaun Sistema Juridisial (JSMP) hamutuk ho Programa Apoiu Seguransa Komunidade (PASK), The Asia Fundation (TAF) halo lansamentu ba relatóriu peskiza kona-ba Sistema Justisa lokál iha Timor-Leste.

Diretora ezekutiva JSMP, Ana Paula Marça hatete, relatoriu ne’ebé JSMP hamutuk ho TAF halo kobre ba iha suku sia (9) neebé halai liu ba iha justisa komunitáriu.

Nia dehan, liu husi peskiza neebé JSMP ho TAF halo nota katak, iha bareira barak komunidade sira hasoru tan nee liu husi lansamentu relatóriu peskiza nee bele hatene ona saida mak akontese iha komuniudade no justisa nia leet.

“Ita sei lansa relatoriu nee depois de peskiza, ita hare katak baraira barak mak akontese iha ita nia komunidade tan ne'e presiza hadia ita nia setór justisa no iha komunidade,” dehan nia hafoin lansa relatoriu iha salaun Tower, Fatuhada, (05/12).

Nia haktuir, Timor-Leste iha Suku barak neebe moris o kultura la hanesan, tan ne'e setór justisa labele hare ba ida nee maibé tenki hala'o nia funsaun hodi garante justisa formal no informa.

“Suku barak nia kultura la hanesan, no ho toman neebé diferensia, maibe labele haluha ida nee setór justisa tenki halao nia funsaun, tanba beila sira moris mai ho ona nia kultura, tan nee ita halo oinsa atu labele minimiza entre setór formal ho informal neebé iha,” dehan nia.

Nia hateten, komunidade barak iha suku sira ladun asesu informasaun liu-liu asesu ba justisa ho lei sira-ne'ebe ke eziste iha TL, tanba ne'e ho peskiza ne'e bele tulun ita hotu.

"Ha'u hanoin ohin prezensa hosi ministeriu publiku, PDHJ no MSSI, PNTl no entidade relavante sira hodi lansa relatoriu ne'e atu ba oin saida mak hare hamutuk, hodi hatan ba difikuldade komunidade sira-nian ladun asesu diak ba justisa", nia dehan.

Iha fatin hanesan, Directora The Asia Foundation (TAF) Heidi Arbuckle, PhP, hateten, apresia ho lansamentu relatoriu kona-ba justisa lokal iha TL hodi komunidade sira asesu ba justisa.

Nia dehan, ami rekonese katak, iha TL justisa la'o sei hetan konsiderasaun hosi komunidade maske uza sistema plural.

"Tanba ne'e ho relatoriu ne'ebe lansa bele fo protesaun ka direitu ba komunudade sira, ami iha rekomendasaun atu Governu haforsa justisa ba komunudade sira ne'ebe hakarak tebes asesu ba justisa, tanba ami indentifika katak komunidade sei menus asesu ba justisa liu-liu ba kazu sira hasoru", dehan nia.

Nia hatutan, TAF nia rekomendade daruak mak atu haforte sistema justisa formal no informal hodi bele komunidade sira asesu informasaun kona-ba justisa.

Purtantu, Kordenadora Trabalho, Reforma Justisa Lúcia Lobato hatete, relatoriu nee importante tanba nee hanesan materia ida ba Governu oinsa atu elebora polítika konkretas konaba reforma da justisa.

“Tanba ita hotu hatene IX governu nia programa ida ne'ebé boot mak oinsa atu reforma justisa, no relatoriu nee mai atu konfirma duni justisa nia lalaok tan nee presiza duni estadu atu tau atensaun,” dehan nia.

Nia afirma, Timor-Leste tinan rua nolu ona (20) resin ona maibé komunidade nafatin halerik ba justisa tan nee iha relatoriu JSMP ho TAF halo mos intervista ho komunidade konaba jusitisa iha baze tan governu mos presiza rona.

Antes ne’e, JSMP hamutuk PASK halo ona peskiza iha tinan 2023. Peskiza ne’e hala’o iha suku sia (9) mak hanesan, Suku Dare iha Munispiu Díli, Suku Fahisoi iha Munispiu Aileu,  Suku Soba no Umana-Ulo iha Munispiu Baukau , suku samalete iha Munisipiu Ermera, suku Ogués no Matae iha Munispiu  Kovalima no Suku Lifaun ho Lalisuk iha  Rejiaun Administrativa Espesial Oekusi Ambeno (RAEOA).

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Kuarta, 06 Dezembru 2023 12:12

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« September 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
            1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30