Portavós Grupu Traballu Ba Prosesu Rekonsiliasaun, Joaquim da Fonseca hatete, Grupu Traballo ba Prosesu Rekonsiliasaun hamutuk ho Centru Nasionál Chega aprezenta ba governu prosesu preparativu ne’ebé Grupu Traballu halo ona hodi prepara ba prosesu rekonsiliasaun nian.
“Iha dokomentu rua ne’ebé aprezenta, hanesan nota konseitu no vizaun jeral ba rekonsiliasaun entre timoroan no iha dokumentu segundu mak termu referensia ba prosesu rekonsiliasaun ne’ebé ko’alia liu kona ba tékniku, ne’ebé presiza tebes atu foti, atu nune’e prosesu sira bele fó fatin ba timoroan sira atu bele fó damen ba malu,”dehan nia iha Salaun CNC, Tersa ne’e (08/04).
Ba rekonsiliasaun, Portavóz ne’e hatutan, dadaun ne’e iha hela prosesu preparative no atu kontinua de’it sira ne’ebé akontese ona iha tempu uluk hanesan liu husi CAVR no prosesu rekonsilisaun komunitaria, ne’ebé inisiativa mai husi komunidade rasik no fasilita husi NGO no Sosiedade Sivil Sira.
“Prosesu ida ne’e atu operasionaliza lolos ne’e dala ruma sei lori tempu fulan rua ka tolu hanesan ne’e, tanba tenki define didiak termu referensia ne’e, estabelese prosedementu operasional manual sira, depois sei identifika ema no fó preparasaun ba ema sira ne’ebé atu envolve iha prosesu ne’e, hodi bele fasilita dialogu iha komunidade nia leet hodi hetan rekonsiliasaun,” Portavóz esplika.
Portavós Grupu Traballu subliña, iha dokumentu ne’e Primeriu Ministru apresia no fó mós hanoin ba Grupu Traballo atu kompleta dokumentu balun ne’ebé seidauk hola parte iha dokumentu refere.
Rekonsialiasaun ne’e sei koalia kona-bá konflitu ne’ebé akontese husi 1975, ne’ebé konflitu entre timoroan iha momentu ne’ebá, tanba iha diferensia ideolojia ka deferensia hanoin, tanba tinan 25 liu ona, la’ós kona-bá sira ne’ebé ukun-an no sira ne’ebé hakarak hamutuk ho Indonesia maibé internalmente.
“ida ne’e agora ita buka ema atu ko’alia kona-ba ida ne’e mós la iha ona maibé sei iha familia sira lori hela kanek, tantu familia sira ne’ebé sai vitima no ema ne’ebé inosente mais akuza hotu, tan ne’e prosesu ne’e lori ita ba kee fali akontesimentu sira uluk maibé importante ba rai ne’e nia future, nia dezafiu mak ida ne’e, maibé agora mak sai hanesan oportunidade ita halo ida ne’e,” katak Porta vós.
Enkuantu, rekonsialiasaun ne’e ho kontestu internal entre timoroan ne’ebé hakarak ukun rasin an ne’e, inklui sira ne’ebé mak iha hela nasaun viziñu, tanba timoroan balun halai ba, maibé la halo buat ida, no atu fila mai, maibé sira tauk em atu kaer.
Entertantu, dokumentu ne’ebé Grupu Traballu ba Prosesu Rekonsiliasaun ho CNC aprezenta ba governu nia konteudu sei evolui hela, tanba ne’e seidauk bele atu fó sai ba públiku maibé bainhira kompleta ona CNC sei fó sai ba publiku kona ba nota konseitu ba rekonsiliasaun timoroan nian.
