Governu Deside Kontinua Uza Pasaporte Mate Featured

By Mariano Mendonça Marsu 30, 2023 547
Pasaporte. Foto:Dok/INDEPENDENTE. Pasaporte. Foto:Dok/INDEPENDENTE.

DILI: Governu liuhusi Konsellu Ministru (KM) halo ona deside atu estende pasaporte sira ne'ebé mate ka kaduka ona sei validu to'o 2024.

KM aprova projetu Dekretu Lei, ne’e aprezenta husi Ministériu Justisa (MJ), ne’ebé ho hakarak atu halo prolongasaun estraordinária ba prazu validade pasaporte eletróniku Timor-Leste nian.

"Aprova ona mós Dekretu Lei ne'ebé aprezenta husi Ministeriu Justisa ho hakarak halo prorrogasaun Estraordinriu b prazu validade pasaporte eletroniku Timor-Leste, tanba ne'e konsellu Ministru deside atu prorroga pasaporte ne'ebé kaduka durante periode ne'ebé tama iha vigór to'o tinan 2024," dehan Ministru Koordenador Assuntu Ekonómiku (MAKE), Joaquim Amaral, iha Palásiu Governu, horisehik.

Nia dehan, maski esforsu atu hetan kadernu nesesáriu sira atu emite pasaporte eletróniku Timor-Leste nian, fatór barak mak impede susesu ba ninia realizasaun.

Husi motivu ida ne’e, Konsellu Ministru deside atu prorroga validade pasaporte eletróniku ne’ebé kaduka durante períodu ne’ebé Dekretu-Lei ne’e tama iha vigór. To’o loron 6 Maiu 2024, husi kedas bainhira iha pájina ne’ebé disponivel.

Molok ne'e, Ministériu Justisa (MJ), Tiago Sarmento Amaral, mós rekoñese katak Diresaun Nasionál Notariadu iha problema barabarak, tanba ne'e nia parte informa ba Primeiru Ministru Taur Matan Ruak kestaun pasaporte ne'ebé sai preokupasaun públiku sei rezolve iha tempu badak.

Maski mosu problema, maibé Ministeriu reuniaun ona ho Kompañia internasionál Tales sira mós haruka ona karta mai no Kompañia Visimitra iha Timor no halo diskusaun ona para bele rezolve asina nune'e tempu badak sira bele haruka ona kaderneta 16 mill hanesan ne'e mai orsamentu miloens $1.

"Iha parte notariadu nian iha problema barak, notariu problema ne'ebé karik sei iha tempu ami bele rezolve tanba ne'e la'os kestaun ne'ebé difisil liu, mais komu kestaun tempu, ami mak iha tempu karik ami bele rezolve iha tempu badak nia laran. Problema ne'ebé durante ne'e ami hato'o ba Primeiru Ministru primeiru importante liu mak sidadaun sira agora preokupasaun boot kona-ba pasaporte," dehan nia hafoin hasoru Primeiru Ministru iha Palásiu Governu, Tersa (14/03).

Nia afirma, Selebra kontratu pasaporte inisia iha 2015 ho Kompañia internasionál atu Imprime kaderneta pasaporte, iha 2017 halo pagamentu no akoordu kontratu Kompañia internasionál emite pasaporte mate iha 2019 la kontinua.

"Tuir loloos akoordu mate ona ne'e hotu ona, iha tinan hirak nia laran maske pasaporte sei iha ita tenke kalkula ona ka antesipa ona hamoris kontratu prevee orsamentu para depois pasaporte ne'e tenke emite beibeik," nia dehan.

Nia dehan, iha tinan 2019 akoordu mate, iha 2020 orsamentu la rezolve, mai fali iha 2021 mosu Covid-19, 2022 Orsamentu ba Ministeriu Justisa atu Imprime kaderneta pasaporte la iha manutensaun de'it mak iha, orsamentu atu Imprime kaderneta pasaporte $ 100 mill itál de'it, loke tiha Konkursu nein Kompañia ida mak ba konkore tanba kustu ki'ik.

Kompañia ne'ebé imprime kaderneta pasaporte ne'e iha estranjeiru Eropa ne’ebá iha Srilandia la'os iha Timor-Leste ka iha Azea, nia iha Parseiru ida ho Kompañia ne'ebé eziste iha TL Parseiru ida ne'e mak sai hanesan sira nia liman ain hodi halo mós manutensaun.

"Ita nia akoordu ne'ebé selebra ho Kompañia ne'ebé selebra ho Kompañia ne'e ketak-ketak mais iha nasaun seluk akoordu ba Imprime no manutensaun ne'e ida de'it pagamentu mós ida de'it. Uniku ita iha Timor mak oinseluk, Imprime kaderneta orsamentu ketak, manutensaun ba sistema Orsamentu ketak no pagamentu orsamentu ketak," nia akresenta.

Timor nia lei rejime Aprovizionamentu ezije bu'at barak iha neeba, iha 2022 nian orsamentu iha hela sei prosesa, iha fulan kotuk MJ Ministru rasik lidera komisaun ho diresaun notariadu ho diretor sira.

"Ami reuniaun konvida ona Kompañia ne'ebé Imprime kaderneta pasaporte, Kompañia mai ona fó ona esplikasaun no komitmentu, tanba durante tinan 20 liu ita so Kompañia ida de'it mak Imprime kaderneta Pasaporte Timor-Leste, ami husu tuir informasaun ate Kompañia mós hakfodak ho katak ita nia pasaporte hotu," nia dehan.

Kompañia nia rasik mós hakfodak halo nusa mak TL nia pasaporte hotu ona, sira dehan tanba hahú 2017 tesik mai ne'e kompañia prevee tiha kaderneta 150 mill pasaporte ba TL tanba saida mak la iha tiha ona ne'e.

"Ha'u mós hakfodak kuandu rona esplikasaun husi Kompañia ne'ebé Imprime kaderneta ko'alia hanesan ne'e, entaun ha'u husu tuir durante tinan rua korona ita Timor oan nunka sai, entaun 150 mill kaderneta ne'e ba iha ne'ebé," nia salienta.

Bele dehan katak Timor oan iha Korea la to'o 10 mill, iha eropa Inglatera Irlandia uza pasaporte Portugál la'os pasaporte Timor ida, Timor oan iha Austrália mós la to'o 10 Mill, iha Brazil, Roma la to'o 10 mill, agora 150 mill kaderneta ne'e ba ne'ebé. Kompañia Internasionál ne'ebé toma konta b ida ne'e mai hakfodak tebetebes bainhira rona TL nia pasaporte hotu tiha ona.

"Ha'u mós aproveita informa ba Primeiru Ministru tanba ne'e la'os kestaun ki'ikoan, ne'e kestaun sériu, problema ne'e mosu la'os foin, ami deteta problema no agora ami iha responsabilidade nu'udar MJ hamutuk ho Diretor natariadu ne'ebé ha'u foin nomeia foun hotu ami sei rezolve situasaun ne'e ho tuir lei, husu pasiensia ba sidadaun hotu, ami rezerva nafatin pasaporte ba ema moras ne'e prioridade nafatin," nia dehan.

Sira selu MJ sei husu tuir tanba pasaporte 150 mill ba ne'ebé, balu uza balun la iha ne'e MJ nia kompetensia sei husu tuir para depois hetan serteza loloos see lae ema dehan Governu ida ne'e Ministeriu Justisa mak la book aan la halo bu'at ida ikus mai hamosu problema.

Ne'e la iha bu'at ida Ministeriu husi pasiensia ba públiku hotu-hotu, tanba MJ agora rezolve problema ne'ebé la'os foun, problema ne'e loloos rezolve iha tinan haat lima ba kotuk, ne'ebé problema ne'e agora nakfera.

"Ministru Justisa ha'u rasik hamutuk ho Diretor sira ami agora tenke rezolve ho Kompañia sira ne'ebé Imprime kaderneta ba Timor-Leste. Sira haruka karta mai ona tuir ita nia lei Rejime MJ bele halo ajudikasaun direita no Kompañia lokál ne'ebé iha Timor no mós estranjeiru sira komprometidu asina kontratu sira fó kedas kaderneta iha 16 mill hanesan ne'e mai, ami iha diskusaun laran hein de'it atu asina akoordu halo tuir Lei rejime Aprovizionamentu para depois iha solusaun ona haruka kaderneta nia iha tempu besik atu rezolve situasaun," tenik nia.

Entretantu Liga ho Assuntu Estende validade pasaporte ne'e, Jornalista halo konfirmasaun kedas kona-ba nia detaillu ho Ministru Justisa Tiago Sarmento Amaral maibé nia parte lakohi ko'alia ho Jornalista sira.

Rate this item
(1 Vote)

Independente Digital TV