Formula ne’ebé INFPM uza ba sosa Aimoruk: Dollar Tolu ba Ema Ida Featured

By Adelaide dos Santos Juñu 12, 2024 896
FOTO:Media Gabinete Palasiu da Cinzas. FOTO:Media Gabinete Palasiu da Cinzas.

DILI: Planu sosa aimoruk ne’ebé Institutu Nasionál Farmasia no Produtu Mediku uza durante ne’e bazeia ba estandarte Organizasaun Mundial Saude katak ema ida presiza $3 ba sosa aimoruk.

Diretór Ezekutivu INFPM, Brigido Simão Dias de Deus hatete, durante ne’e planu ba sosa aimoruk bazeia ba estandarte husi Organizasaun Saude Mundial (OMS).

Nia esplika, bazeia ba estandarte husi OMS, kada ema presiza $3 atu sosa aimoruk.

Ho nune’e, ho total populasaun Timor-Leste hamutuk tokon 1.3, presiza tokon $16 kada tinan atu sosa aimoruk.

“Durante ne'e uza dadus totál populasaun, ne'e mak tinan 2023 ne'e INFPM uza millaun $9 ba kompra aimoruk, entaun fahe ba kada populasaun, kada ema hetan $9 dollar hodi sosa aimoruk,” informa Brigido, liu husi konferensia imprensa iha salaun INFPM, Segunda (10/06).

Maibé ho problema stock out ne’ebé mosu, nia dehan, INFPM sei halo estudu hodi muda formula ba sosa aimoruk.

"Ami agora akumula hela dadus par ba oin ne'e ita uza dadus morbilidade ne'e mak di'ak liu, tanba ita uza aimoruk ne'e bazeia ba nesesidade.”

“Hanesan ema tuberkuloze hira, ita sosa aimoruk ho nia kalkulasaun, iha formula ida atu kalkula iha tinan ida ita presiza medikamentu hira, buat hotu sei la'o hela tuir nia regras," dehan nia.

Formula ida ne’e konsidera di’ak, tanba relatóriu kada fulan husi fasilidade saude sira kompletu.

“Ezemplu Servisu Saúde Munisipiu Baukau rejista ema hira ba tee-been no tuberkuloze. Bazeia ba dadus ida ne'e sei sai ba planu ida no kalkulasaun ba kompra aimoruk.”

“Bainhira sentru saúde ruma ema mear tinan ida rihun ida, sentru uza aimoruk saida de'ït, ezemplu Amoxicilin ka OBH, ida ne'e mak sei multiplika ba orsamentu no ba planu sosa medikamentu.”

“Neste momentu uza dadus totál populasaun maibé menus efetivu, tanba ne'e mak buka meiu oin seluk atu nune'e bele responde ba situasaun,” dehan Diretór ne’e.

Molok ne’e, Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, afirma ninia preokupasaun ba problema stock aimoruk ne’ebé sempre menus iha ospital no fasilidade saude sira. Tuir nia, se governu la halo intervensaun, situasaun sei sai aat liu tan.

Xefe Estadu hasai deklarasaun ne’e hafoin Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, ninia deklarasaun kona-ba intervensaun governu nian ba problema menus aimoruk.

PR Horta dehan, nia ba vizita fatin barak iha Timor-Leste, nota katak aimoruk iha fasilidade saude sira ne’e menus tebes.

"Ita-nia ospital, depois klínika iha Timor laran, kuitadu. Ha'u ba fatin barak. Iha sentru saúde Kribas nian ne'e ha'u tama aimoruk malaria ninian rua de'it. Ha'u husu ba doutora, doutora ne'e dehan ‘ooohh.. ami-nia aimoruk laiha’, entaun ne'e laiha justifikasaun," hatete PR Horta bainhira hasoru-malu ho jornalista sira ne’ebé destakadu iha Palasiu Prezidensia Repúblika, Bairo-pite, Sesta (07/06).

Tuir PR Horta, iha nasaun ida, aimoruk ne’e nunka bele falta. Maibé, Ida ne’e so bele akontese bainhira responsavel sira hatene halo planeamentu.

"Medikamentu nunka bele falta iha rai ida, ne'e se o hatene halo planeiamentu. Tinan lubuk nia laran ne'e o hatene ona aimoruk saida-saida falta liu, ne'ebé presiza liu. Portantu ida ne'e failansu boot iha responsablidade sira setór saúde.”

“Pur ezemplu, ha'u haree klinika privadu sira iha ne'e, sira laiha falta medikamentu, tanba sa? Klinika sira ne'e, privadu, funsiona modernu, sira iha planeiamentu, sira ema ne’ebé formasaun iha jestaun, sira hatene ona, buat hotu-hotu dijitalizadu no modernizadu."

“Bainhira medikasaun komesa falta, sira avizu kedas iha sira-nia sistema ne'e ‘medikamentu tuun daudauk ona’, entaun halo kedas enkomenda, fulan tolu antes enkomenda tiha ona, entaun sira-nia stock aimoruk nunka falta,” dehan PR Horta.

Entretantu, Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão hatete, iha reuniaun Konsellu Ministru (KM), koalia mós kona-ba problema aimoruk.

Tuir Xanana, problema ne’e laos aimoruk barak ka la barak, maibé sosa aimoruk bazeia ba moras ne’ebé eziste.

“Ba husu sira iha INFPM ne'e, aimoruk barak ida la uza prazu hotu, ne'e mak ami iha ne'ebá haree ne'e, dala-ruma hakarak lalais, lalais, ita hakarak halo saida mak serve. Moras saida mak barak liu iha Timor, mear entaun aimoruk ba mear tenke barak, kabun moras entaun sosa nune'e, la'e ita sosa, sosa mai fim do ano la uza, ida ne'e mak ha'u mai fali governu ne'e atu kurize fali buat sira ne'e,” dehan PM Xanana hafoin enkontru semanal ho Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, Kinta (06/06).

Xefe Governu ne’e dehan, nia parte iha mós informasaun kona-ba profisional saude sira ne’ebé servisu iha ospital no loke mós klinika privadu.

“Rona mós bainhira medikamentu tama, ne'e…. Sei halo investigasaun hotu. Ida ne'e ba klínika doutor ida ne'e nian, aimoruk sira ne'e ba klínika sira doutor ida ne'ebá nian. Ida ne'e mak presiza dehan, agora sei halo hela avaliasaun neneik. Imi hakarak lalais liu ne’e, ita atu halo buat sira ne'e hotu, milagre.”

“Atu identifika hotu-hotu, se doutor ida ne'e mak servisu iha ospitál, nia iha klínika, sai, ba haree o nia klínika de'it.”

Maibé, PM Xanana dehan, tenke halo neneik laos halo derrepente de’it.

Ne’e ita halo neneik, la’ós derepente de’it. Hanoin katak, problemas ne’e ita haree ba ne’e, ita ohin kedas, ita halo hanesan ne’e. Entaun ita atu muda buat ida ne’e, muda ho neneik, muda ho didi’ak, muda ho baze,” dehan nia.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Kuarta, 12 Juñu 2024 14:55

Independente Digital TV