Fiar Emilia inosente: Razaun Xefe Estadu fó indultu Featured

By Cristina Ximenes Dezembru 18, 2023 1149
Eis MF Emilia Pires. Foto:Dok/INDEPENDENTE. Eis MF Emilia Pires. Foto:Dok/INDEPENDENTE.

DILI: Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, iha fiar ne’ebé boot tebes katak eis Ministra Finansas, Emilia Pires, nu’udar ema ne’ebé inosente ba partisipasaun ekonomia no negosiu. Ho fiar ida ne’e mós mak PR Horta deside hodi fó indultu.

Iha 14 Dezembru ne’e, liu husi dekretu Prezidente Repúblika númeru 125/2023 ne’ebé públika iha Jornal Repúblika, PR Horta oferese indultu ba eis Ministra Finansas, Emilia Pires, no eis Vise Ministra Saude, Madalena Hamjam.

Mosu reasaun kontra husi públiku ba desizaun husi PR Horta ne’e, liu-liu tanba haree katak Emilia no Madalena seidauk tama prizaun.

Hafoin mosu reasaun kontra, PR Horta mosu hodi fó esplikasaun kona-ba ninia desizaun fó indultu ba eis membru governu na’in rua ne’e.

“Ema hotu hatene uluk fulan ruma liu ba, semana ruma liu ba no tinan lubuk ida liu ba, iha primeiru mandatu ha’u sempre tuir ha’u-nia hanoin, no fiar, fiilozofia katak iha rai ne'e mai husi terus maka'as iha tinan 24, trauma oioin no tenke iha kompaisaun ne'ebé hadomi, no sempre hatete iha Timor-Leste no iha mundu justisa tenke mós no sukat didi'ak ho prinsipiu vertude kompaisaun nian.”

“Tanba ne'e iha primeiru mandatu halo indultu lubuk ida ba Timor-oan aileba, Timor-oan kiik ne'ebé ema nunka hatene sira no iha momentu ne'eba ema balun no ONG balun kritika, maibé ha’u halo buat ne'ebé tuir kursu konstitusaun no tuir ha’u-nia fiar, iha segundu mandatu mós halo nune'e,” dehan PR Horta.

Poder indultu, nia hatete, mai husi Konstituisaun. Poder ne’e atu haree oinsa se Xefe Estadu iha nia fiar no nia avaliasaun ba situasaun ida ne'ebé justisa la halo loos ka todan demais.

“Tanba justisa see mak kaer? tanba justisa ema mak kaer, ser umanu sira mós bele sala, juiz sira mós bele sala no ida ne'e la'ós iha Timor-Leste de'it maibé iha mundu tomak.”

“Emilia Pires ha’u koñese di'ak desde tempu Portugés, pai, mae no maun-alin sira hotu, tempu luta iha Austrália, Emilia Pires no familia tomak sempre ativu iha apoiu solidaridade ba luta Timor-Leste nian.”

“Emilia Pires rasik ba to'o Komisaun Direitu Umanus iha Zenebra, nia kondisaun la di'ak, hetan moras kiik, hetan aimoruk sala ba nia, no hetan moras, la'o mós susar loos, no nia servisu tiha ona iha li'ur, Banku Mundiál Gaza no iha 2007 mak maun-boot Xanana bolu nia mai serbí nu'udar Ministra Finansas.”

“Nia servisu di'ak loos, halo reforma klean iha Ministériu Finansas, moderniza sistema iha Ministériu Finansas no Emilia Pires halo proposta atu aplikasaun fundu petroliferu, nia mak rekomenda no halo aplikasaun iha merkadu internasionál no governu mak ezekuta, ikus mai fó fila retornu $8 billoens ba estadu Timor-Leste no ne'e as liu iha mundu.”

"Prezidente Repúblika iha mandatu konstituisaun ho lei foun ne'ebé Parlamentu Nasionál PN foin adopta ho maiória absoluta fó póder polítika ba Xefe Estadu halo desizaun ba indultu, tan ne'e razaun umanitáriu no tempu naruk loos ona, ema ne'e sofre lubuk ida, no lakon osan tinan 10 la servisu, no lakon buat hotu-hotu, emosionalmente nia dignidade umilladu, nia hatete inosente no ha'u fiar nafatin nia inosente no ha'u nu'udar ema, nu'udar Xefe Estadu ha'u labele permite kazu ida ne'ebé ha'u fiar injustisa bele kontinua.”

“Ne'eduni ha'u halo indultu ba Emilia Pires no Madalena Hanjam atu sira na'in rua, liu-liu Emilia Pires ne'ebé iha li'ur bele fila ba Austrália pasa Natál ho nia familia. Ema barak la konkorda ida ne'e, la konkorda karik, balun tanba razaun polítika, hanesan uluk Rogério Tiago Lobato tanba problema kilat no krize 2006 nia hetan prizaun, no ha'u fó indultu ba Rogério Tiago Lobato, no iha ne'eba ha'u hetan kritika maka'as loos husi bakanda seluk, tanba fó indultu ba Rogério Tiago Lobato."

"Purtantu ha'u husu ba sira ne'ebé la konkorda karik ha'u respeita, desizaun nune'e duni no dala-ruma ita halo desizaun ne'ebé laiha konsensus mais hanesan Prezidente Repúblika halo desizaun tuir konstitusaun no tuir ha'u-nia konsiénsia," hatete nia.

PR Horta hatutan, ba kazu Emilia Pires no Madalena Hanjam ema hanoin katak sira naok osan mais lae, kama ne'e sosa no entrega tiha ona, no sigle source lei autoriza, menus husi millaun ida bele, no iha akuzasaun katak kompaña ne'ebé faan kama Emilia Pires nia laen nian, maibé laubs evidénsia, ne'ebé kama ne'e empreza seluk mak hola baratu liu.

"Tribunál halo ninia desizaun ha'u respeita, maibé ha'u iha póder ida konstituisaun fó atu fó indultu. Bainhira ha'u la konkorda ho desizaun Tribunál nian, sei buka ratifika buat ne'ebé ha'u hanoin katak sala, injustu ka komplementa justisa. Jusitisa la'ós de'it ema ida tenke ba kadeia, maibé jusitisa bainhira afinal iha erru boot ida.”

“Indultu ba Emilia Pires no Madalena Hanjam ne'e insiativa Prezidente Repúblika nian rasik. Indultu ne'e ha'u-nia inisiativa, ha'u rasik mak kleur ona ko'alia ba ida ne'e, no desde ha'u-nia primeiru mandatu to'o sai ha'u nunka para atu haree ida ne'e, no la'ós kazu Emilia Pires nian de'it situasaun barak ne'ebé ha'u haree injustu loos, no nafatin ha'u haree kazu Emilia Pires no Madalena Hanjam ne'e injustu, tanba ne'e mak Xefe Estadu iha póder fó indultu," hatete nia.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« September 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
            1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30