Durante tinan barak nia laran, estudante sira iha EBF lima iha suku ne’e labele tuir prosesu aprendizajen ho seguru, tanba kondisaun sala aprendizajen ne’ebé aat ona.

Iha EBF númeru 228 ne’ebé lokaliza iha sentru suku Katrai Kraik, sala aprendizajen 5, iha sala rua mak ninia kondisaun aat loos ona, kakuluk kuak no janela prega de’it ho ai nune’e bainhira udan monu rai, sa tan akompaña ho anin, estudante sira sei bokon.

Xefe Suku Katrai Kraik, Carlos da Concicão Soares hatete, EBF haat iha Katrai Kraik ne’ebé harii husi programa pakote referendu iha tinan 2012 hahú aat ona.

Iha tempu udan, nia dehan, bee tama ba eskola laran tanba kalen kuak no janela tahan laiha nune’e udan no anin difikulta estudante sira atu tuir prosesu aprendizajen ho di’ak.

“Iha suku ne’e iha eskola EBF lima maibé ho nia konstrusaun permante ida de’it, haat mak sei la’o ho temporariu. (Eskola ne’e harii) iha tinan 2011-2012 husi pakote referendu ne’e mak to’o agora kondisaun grave hotu ona, no agora eskola to’o udan, anin boot, estudante sira labele hakmatek iha sala laran tanba problema udan-been tuun, anin tama, sira labele hakmatek tuir prosesu aprendizajen,” dehan Xefe Suku ne’e iha area EBF númeru 228, Katrai Kraik, Segunda (08/12).

Maioria Seidauk Asesu Eletrisidade

Aleinde problema edukasaun, Xefe Suku ne’e mós informa kona-ba problema asesu ba eletrisidade.

Suku Katrai Kraik kompostu husi aldeia 9 mak hanesan Aldeia Manturai, Baulisuria, Manukoleria, Hatu-Lete, Hatu-Domei, Mausoromata, Leborema, Kolo-Koli, no Hutu-Geo, ho total populasaun 2.601 no total uma-kain 601.

Iha suku ne’e, Carlos hatete, maioria uma-kain seidauk asesu ba eletrisidade.

“Uma-kain ne’ebé asesu ona eletrisidade besik 200, kuaze porsentu 25, no uma-kain besik 400, ho porsentu 75, mak to’o ohin loron seidauk asesu eletrisidade,” dehan Xefe Suku ne’e.

Saude, Estrada no Bee-moos

Problema seluk ne’ebé mós sai preokupasaun ba komunidade sira iha suku Katrai Kraik mak saúde, estrada no bee-moos.

Iha Suku Katrai Kraik, Carlos hatete, iha postu saúde ida, maibé ho kondisaun la kompletu tanba uma ba konsulta de’it, mediku mós ida de’it no laiha fatin atu hela.

“Fatin hela ba mediku laiha, ne’ebé nia hela dook mak mai. Ida ne’e problema, liu-liu bainhira tempu udan tanba kondisaun estrada ne’ebé aat susar atu asesu mai iha ne’e,” dehan nia.

Aleinde mediku ida de’it, nia hatutan, parteira iha postu saúde mós laiha, nune’e difikulta tebes inan isin-rua sira atu hetan asistensia bainhira nia tempu tuur ahi to’o ona.

“Komunidade iha suku ne’e hamutuk na’in 2.601 no hela iha fatin dook, mediku mós ida de’it, ne’ebé labele prekore hotu.”

Kondisaun estrada, tuir Xefe Suku ne’e, sai nu’udar preokupasaun boot, tanba ho lokalizasaun suku Katrai Kraik iha foho leten defisil tebes ba transporte públiku atu asesu, liu-liu iha tempu udan.

“Ita-boot sira bele haree rasik, tempu udan mak ita sa’e mai ne’e tahu mak nakonu no fatuk sira ne’ebé nahe mós namdoras hotu, ne’ebé susar tebes atu asesu mai iha ne’e,” dehan nia.

Kona-ba bee-moos, Xefe Suku ne’e dehan, kuaze komunidade iha aldeia sia ne’e enfrenta problema bee-moos.

“Se tempu udan hanesan ne’e komunidade sira bele asesu ba bee-matan, maibé se bailoron ne’e problema tanba bee-matan barak mak maran, ne’ebé balun tenke la’o dook hodi bele kuru bee,” dehan Carlos.

Potensia ba Turizmu

Suku Katrai Kraik ne’ebé lokaliza iha foho leten subar potensia balun ne’ebé bele sai destinasaun turistiku.

Bee lihun ida iha fatuk lubuk ida ne’ebé bainhira baku bele hasai lian bele dezenvolve sai nu’udar destinasaun turistiku ne’ebé furak.

Bee lihun ne’ebé lokaliza iha aldeia Baulisuria ne’e komunidade sira bolu ho naran bee-matan Dadi’il.

Bee-matan ne’e mak durante ne’e komunidade sira utuliza hodi konsumu.

Aleinde ida ne’e, iha mós rai kuak ho naruk kuaze kilometre ida ne’ebé lokaliza iha aldeia Hatu-Domei.

“Rai kuak ne’e lokaliza iha aldeia Hatu-Domei maibé kondisaun estrada mak la di’ak,” dehan Carlos.