Dom Virgílio Kardeal Husu Ema Hotu Respeita Konstituisaun Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Dezembru 27, 2023 1155
Amu Bispu Arkidiosee Metropolitana Dili, Dom Virgilio Kardeal do Carmo da Silva. Foto:INDEPENDENTE/Juliao. Amu Bispu Arkidiosee Metropolitana Dili, Dom Virgilio Kardeal do Carmo da Silva. Foto:INDEPENDENTE/Juliao.

DILI: Desizaun Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, hodi oferese indultu ba eis Ministra Finansas, Emilia Pires, no eis Vise Mintra Saude, Madalena Hanjam, bazeia ba Lei Indultu ne’ebé Parlamentu Nasionál aprova, hetan mós atensaun husi Amu Bispu Arkidiosee Metropolitana Dili, Dom Virgilio Kardeal do Carmo da Silva.

Dom Virgilio Kardeal husu ba Timor-oan hotu-hotu atu respeita Konstituisaun Repúblika Demokratika Timor-Leste (K-RDTL).

Tanba, tuir Kardeal ne’e, nasaun nia dignidade hamriik iha Konstituisaun nia leten, no Konstituisaun mak sei tane aas dignidade rai ida ninian.

"Timor-Leste nu’udar nasaun demokratiku, nu’udar nasaun ida ne'ebé iha ninia lei inan, entau ho situasaun sira ne'e hotu, irregularidade sira, atu tau as ita-nia nasaun," dehan Kardeal hafoin fó mensajen Natal no tinan foun iha sede episkopal, Lesidere, Sesta (22/12).

Nia hatutan, ho situasaun iregularidade no problema oioin, úniku lei mak sei regula nafatin, tan ne'e husu atu tama as nafatin dignidade nasaun nian.

“Referensia ne'ebé ema hotu atu la'o tuir mak Konstituisaun ne’e rasik,” dehan Kardeal.

Hafoin desizaun PR nian kona-ba indultu ba Emilia no Madalena, Kardeal hatete, ema hotu-hotu hatudu reasaun oioin ne’ebé hatudu katak Timor-oan hotu iha interese ba rai doben TL.

“Ema hotu hakarak moris hodi tane as dignidade nasaun ida ne'e nian kona-ba lei iha Konstituisaun RDTL nian.”

"Nune'e mós sai hanesan oportunidade ida ba ema hotu atu hakarak buka hatene loloos lei ne'ebé ema hotu bele kontribui hodi bele harii rai doben ida ne'e," katak Dom Virgílio Kardeal.

 

Fretilin hein desizaun TR

Deputadu bankada Fretilin iha Parlamentu Nasionál hein katak Tribunal Rekursu sei foti desizaun ba pedidu fiskalizasaun abstrata ba lei númeru 20/2023, 12 Dezembru, ne’ebé bankda Fretilin ho PLP hato’o.

"Ami husu fiskalizasaun abstrata tanba konsidera lei ne'e nia subtansia balun viola konstituisaun RDTL, ne'ebé ami hein tok Tribunal Rekursu nia desizaun no opinaun, se tribunal konkorda ho ami-nia petisaun husu fiskalizasaun abstrata ne'e, entaun tribunal bele deklara inskontituisional, maibé se tribunal la konkorda ho ami, entaun nia deklara oin seluk," dehan deputadu Bankada Fretilin, Joaquim dos Santos, iha Parlamentu Nasional, Sesta (22/12).

Tuir nia, iha lei indultu ne’e iha artigu balun mak viola konstituisaun, tanba fó kompetensia ba Prezidente Republika atu inisia prosesu indultu, no artigu ida tan kona-ba audensia ho governu, no artigu balun tan ho ninia substansia tomak mak viola konstituisaun.

Nia esplika, iha K-RDTL artigu 85 iha konseitu juridiku rua, ida fó kompetensia ba Prezidente Republika atu fo indultu no ida fó kompetensia ba Governu atu fó opinaun iha prosesu nia laran.

"Prezidente Republika nia kompetensia ida fó indultu ba prizioneiru sira, depois konstituisaun mós atribui kompetensia abstratu ba Governu katak molok Prezidente Republika fó indultu nia tenke rona uluk governu ligadu ho prosesu katak indultu ne'e atribui ba prizioneiru ne'ebé kumpre ona pena."

“Entaun prizioneiru sira ne'ebé iha prizaun laran. See mak akompaña ninia komportamentu ne'e Governu liu husi Ministeriu Justisa mak halo avaliasaun. Molok Prezidente Repulika fó indultu tenke haree lai avaliasaun husi Ministériu Justisa nian.”

"Maibe materia ida ne'e iha lei númeru 20/2023 Prezidente Republika uza agora ne'e laiha ida, tanba ne'e ita konsidera katak viola konstituisaun," dehan Joaquim.

Iha fatin ketak, Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Fernanda Lay hatete, PN hein desizaun tribunal kona-ba lei númeru 1/VI (1a) kona-ba  prosedimentu konsensaun indultu no  komutasaun pena.

"Ita hein, tanba Bankada Fretilin lori ona ba Tribunál Rekursu, ita hein Tribunál Rekursu pronunsiamentu, ha'u sei la komenta ba ida ne'e. Klaru katak prosesu ne'e kleur ona ne'ebé aproveita lei ne'e mai prosesa kedas," dehan Fernanda hafoin enkontru ho Xefe Estadu iha Palasiu Prezidensia Bairu-Pite, Sesta (22/12).

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Kuarta, 27 Dezembru 2023 10:25

Independente Digital TV