Buka Hatene Orsamentu Merenda Eskolar no UNP, PM Bolu Atensaun ba Administradór-MAE Featured

By Mariano Mendonça Dezembru 06, 2023 3454
Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmao hato'o diskursu iha serimonia aniversariu PNDS nian ba dala-10 iiha CCD, Merkadu Lama, (05/12). FOTO:Media MAE. Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmao hato'o diskursu iha serimonia aniversariu PNDS nian ba dala-10 iiha CCD, Merkadu Lama, (05/12). FOTO:Media MAE.

DILI: Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmao bolu atensaun ba administradór Munisípiu no Postu ho Ministériu Administraun Estatal (MAE) atu buka orsamentu ne'ebé aloka bá Merenda Eskolar ho Orsamentu ne'ebé aloka Programa Nasionál Dezenvolvimentu Suku (PNDS) bá programa Uma Naroman Povu (UNP).

PM Kay Rala Xanana Gusmao haktuir, nia parte simu ona informasaun husi ema Edukasaun traballu sira katak osan merenda eskolar nian la hatene ba ne'ebé maka labarik sira la asesu ona ba han.

"Halo tiha eskola halo mós uma bá merenda eskolar, ha'u atu dehan de'it katak no ha'u bolu atensaun ba administradór Munisípiu sira balun, ema sira ne'ebé serbisu iha Munisípiu no iha Edukasaun karik, tanba ha'u simu ona Relatoriu husi edukasaun de traballu katak iha fatin balun, osan la hatene ba iha ne'ebé labarik sira la hetan merenda eskolar," dehan nia hafoin partisipa konferesia bá selebrasaun loron aniversariu PNDS dala 10 iha CCD Merkadu Lama, Tersa (05/12).

Nia afirma, foin dadauk fulan rua bá kotuk maluk portugeza sira fó kursu bá Juis sira barak ba ema hotu ne'ebé kaer Justisa ho tema osan povu nian jere ho di'ak, lo'os duni.

"Ita sempre sé la iha osan ida ne'e povu la mate bá ita hetan ukun aan no hetan ita nia riku soin ne'e ne'e mak tenke jere ho di'ak," nia salienta.

Kuandu temi jere ho di'ak, foin dadauk Ministru temi tiha ona uluk fó tuir kbiit, kuandu kbiit di'ak ona fó tutan tan aumenta hodi dezenvolve di'ak bu'at sira ne'ebé presiza.

"Iha 2021 alokasaun orsamentu ba PNDS U$ 21 milioens, ezekusaun 19 miloens sei iha hela $2 milioens, dever ida ne'e ha'u iha ne'e nu'udar xefe du Governu sei buka tuir osan ida ne'e tanba osan povu nian tenke jere ho di'ak. Iha tinan 2022 alokasaun 65 milioens, ha'u husu ba MAE imi atu haree took husi 2021 U$ 2 milioens ne'e halo saida-saida ona," nia lamenta.

Xefe Governu dehan, tanba saida mak $2 milioens ne'e sei hela konta bankria, tanba kuandu iha sistema dehan to'o 31 Dezembru la gasta osan fila bá tau fali iha Orsamentu foun.

"Ne'e duni osan $2 milioens loloos ne'e bá halo saida, iha ona prográma mak ita tau osan ka tau hela de'it osan para atu ba estraga, ha'u mós ezije iha ne'e ita halo konferesia ne'e atu hadia no atu kurije, ikus fali mai povu sei hadomi imi tebetebes tanba nu'udar Xefe Suku, Administradór Postu imi ajuda povu nia moris," nia dehan.

Funsionariu sira serbisu iha MAE no serbisu karik iha Munisípiu tenke book aan, hotu-hotu iha komprimisiu ida atu uza osan povu nian hodi serbí rai ida ne'e no povu ne'e, mais tenke serbisu.

"Iha tinan 2024 Marsu liu tiha ha'u sei la'o haleu fali ba buka tuir PNDS nia programa sira ne'e imi halo ona iha ne'ebé, tanba ohin temi ona orsamentu ba PNDS iha 2022 U$ 65 milioens 30 itál miloens de'it maka ezekuta, $30 milioens ne'e iha lo'os ne'ebé," nia fundamenta.

Nia afirma, Osan povu nian tenke iha transparansia tenke iha kontabilidade tanba ida ne'e mak povu hili mai hamrik iha ne'e nu'udar Primeiru Ministru, hili hotu-hotu la'os atu menan de'it osan mais atu serbí.

MAE Sei Halo Avaliasaun

Ministru Administraun Estatal (MAE), Tomas do Rosario Cabral hateten, prográma UNP la'os atu hapara, maibé sei halo avaliasaun hodi hatete loloos osan ne'ebé transferensia Públika ona ba konta bankria Suku sira nian atu bele halo implentasaun ba prográma nune'e tinan mai tau fali orsamentu foun m

"Ita hamosu uma kbiit laek, iha 2022 ita haboot tiha uma kbiit laek bá uma naroman bá povu, ida ne'e mak ha'u husu ba administradór Munisípiu, administradór Postu no xefe Suku foun sira atu tau matan bá prográma ne'e, ha'u dala ida tan prográma ida ne'e la'os ami hapara maibé suspende lai para nia responsabilidade das Kontas tenke remata, nune'e avansa bá iha poder lokal ita labele iha problema sira ne'ebé ita husik hela," nia dehan.

Prográma ne'e ho nia orsamentu boot tebtebes 2021 iha $ 21 milioens no iha 2022 iha $65, nia progresu atu halo avaliasaun mak ne'e tanba sa mak prográma sira balun seidauk hotu.

"Nia progresu ohin ita atu halo avaliasaun mak ne'e, tanba sa mak prográma sira ne'e balun seidauk hotu, tanba sa mak prográma sira ne'e la iha kontrolu de konjunta, tanba sa mak prográma ne'e administradór Postu la iha atendimentu bá ida ne'e. Tanba hetan transparansia direita husi Ministériu sentrál," nia salienta.

Obrigadu mós Primeiru Ministru no membru du Governu sira tanba Organika Administraun Munisípais aprovadu tiha ona no PNDS Munisípiu sira sei tama ba programa servisu Munisípais nian. Nune'e kontrolu no fiskalizasaun sei besik liu Autoridade sira iha Munisípiu idak-idak.

Iha prográma ne'e sei hetan mós asistensia husi Austrália ohin reprezentasaun dehan apoiu sira ne'e bá ho organizasaun bolu naran partisipa maka'as suporta prográma sira ne'e. Iha tempu liu ba Deskute mós ho embaxador australia oinsá atu modifika Apoiu ne'e.

"Tanba apoiu ne'e hetan mós asistensia husi Administraun Munisípais sira, ha'u husu ba sira atu haluan asistensia ne'e halai liu ba poder lokal iha kraik nune'e ita bele atinje objetivu prinsipál husi Governu da-sia nian dehan katak sei harii poder lokál ida ho reprezentasaun iha Munisípiu ho kualidade iha responsabilidade ezekusaun Orsamentu jerál estadu nian. Ha'u lori Ministériu nia naran husu ba administradór Munisípiu no Postu no mós xefe Suku sira foin Eleitu atu tau matan bá prográma sira ne'ebé seidauk remata. Ita iha hela 32 miloens iha hela konta bankria Suku sira, ida ne'e ita tenke haree," nia afirma.

Bá PNDS sira no mós atu informa ba administradór sira no estrutura Munisípiu, Diretor PNDS sira foun ne'e hatudu katak tenke serbisu maka'as liu tan tenke dedika aan liu tan tun ba to'o iha baze liu-liu prográma hirak ne'ebé husik hela iha neeba.

Entretantu, Parlamentu Nasional ezije hela atu halo auditoria bá programa implentasaun ne'ebé la'o. Atu informa ba públiku auditoria la'o hela iha terrenu.

"Ha'u hakarak informa ba públiku auditoria la'o hela, no Ministériu mós halao hela para ke hetan solusaun para ita bele trasa fali prográma bá oin ne'e oinsá, tanba ne'e mak prográma balun ita suspende lai, hanesan ohin Primeiru Ministru ko'alia kuaze 32 miloens transparansia bá konta bankaria ita tenke haree ida ne'e," nia salienta.

Mais hirak ne'e iha hela kontrolu de auditoria Orsamentu ida ne'e tenke utiliza to'o remata, tanba nia bá tiha tranferensia Públika no nia ezekusaun tenke remata ho montante boot maka foin bele halo fali prográma de kontinuasaun.

Bu'at ne'e uluk iha lei haruka iha 2021 tranferensia $ 21 milioens projetu ne'e 100% ezekuta $19 miloens itál sei falta $2.59 milioens, tanba konta ne'e konta bankria Administraun du suku la'os xefe du suku iha neeba hela, tanba prográma ne'e orsamentu tranferensia Públiku. Depois iha 2022 iha tan transparansia 65 milioens ne'e nia ezekusaun sei falta $28 milioens tau hamutuk tan fali ho ida seluk maka $32 milioens iha hela kraik.

"Ita tenke finaliza lai ida ne'e maka Ita tau fali orsamentu foun ba Futuru, hanesan Primeiru Ministru dehan sé ita avansa ba poder lokál suku sira mak tenke partisipa ativu, mais ho kustu ne'ebé iha sira finaliza sira para ita bee hahu fali," nia dehan.

Tanba lei Orsamentu jerál estadu Orsamentu ne'ebé uza la hotu tenke fila-fali ba kofre Estadu, mais ida ne'e tanba tranferensia Públiku entaun iha hela kraik. Tan ne'e mak iha Organika Administraun Munisípal sira foin aprova PNDS iha nível Munisípiu sei tutela direitamenete ba iha serbisu Munisípais sira nune'e Administraun Munisípal bele kontrolu ho di'ak bá implentasaun.

Kriteria ne'e mak labele muda maibé tenke hadia nia kriteria ne'e para bele iha susesu tanba ne'e mak haree katak iha Organika Munisípiu nian serbisu PNDS ne'e tama tiha bá iha sira nia kompetensia, Ministériu sentrál monitor nafatin maibé sira kontrola direita, muda menu para ema benefisiariu ne'e loloos iha fatin ne'ebé mak tenke halo.

Ida agora halo ona tenke halo hotu tanba osan iha kraik tiha ona, sé osan iha kraik tenke halo hotu, ida ne'e mak Primeiru Ministru ezije ne'e, ida 2021 falta 2 miloens ne'e atu halo saida.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Kuarta, 06 Dezembru 2023 16:04

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« September 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
            1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30