Comandante Em Chefe das FALINTIL, Kay Rala Xanana Gusmão kontinua ninia asaun karidade hodi fó apoiu ba kbiit laek sira.

Hafoin hala’o asaun ne’e iha munisipiu Kovalima, daudauk ne’e Xanana kontinua iha ponta leste. Xanana hatete, nia halo asaun ne’e tanba pandemia Covid-19 fó impaktu ba komunidade sira-nia moris.

“Pandemia Covid-19 hanesan obriga loos hodi joven sira serbisu mós susar, nune’e hanoin katak katuas no ferik sira hetan susar liu iha tempu Estadu Emerjénsia no Covid. Sorti Maromak boot, Timor-oan lubuk ida ho fuan hodi soe netik domin ba maluk sira ne’ebé iha problema hahan, tanba ne’e mak kompaña sira mai tiha ona ne’e, hodi fó karitativa ba komunidade, liu-liu avo feto no avo mane sira,”dehan Xanana iha Poros, Postu Administrativu Tutuala, Munisipiu Lautem.

Eis Presidente Repúblika ne’e dehan, maske estadu fó ona subsidiu ba uma-kain hotu-hotu, maibé tanba iha Timor-Leste ne’e uma-kain ida bele iha membru to’o na’in 20, tanba ne’e la sufisiente.

“Mais asaun karitativa ne’e la’o antes subsidiu ba uma-kain sira, tanba ne’e la’os foin mak la’o, problema boot mundu nian, ne’ebé afeta hela ita, hamosu buat ida di’ak tebtebes iha sosiedade Timor. Hanesan mós mosu iha rai seluk iha Eropa, ho situasaun problema sira ne’e, mosu aktu sentimentu solidaridade sosiál ema sira ne’ebé iha kbiit uitoan hodi kontribui ba ema sira ne’ebé presiza,” dehan Xanana.

Iha fatin hanesan, Vise Prezidente Konsellu Veteranus, Faustino dos Santos “Renan Selak” sente orgulu ho Xanana nia vizita.

“Orgullu boot ba ita-boot nia vontade ne’ebé sei la hotu bainhira situasaun defisil ruma mak ita-boot nia povu hasoru, ami testamuña nafatin ita-boot nia prezensa iha ita-boot nia povu nia leet,” dehan nia.

Xefe Suku Mehara, Zemigo Neto agradese ba Xanana ne’ebé iha nafatin vontade hodi hasoru komunidade sira.

“Maun boot la sente kolen, nafatin iha vontade hodi bele hiit an mai iha ami-nia suku ida ne’e, atusiazmu ne’ebé mak povu hatudu katak rai bele kalan, rai bele malirin, maibé bainhira rona maun boot nia lian, ami sente hanesan onra boot ida, hanesan osan-mean boot ba ami,” dehan xefe suku ne’e.

“Asaun karidade ida ne’e ami la haree nia valor, maibé ami haree de’it mak maun boot nia prezensa iha ami-nia leet, ami sente orgullu no onra boot ida mai ami.”

Vizita Ain-Fatin Husi Sepelata Too Mehara

Iha visita ne'e aproveita tempu livre, Xanana halo vizita hodi relembra hikas ba área hirak ne'ebé sai ninia ain-fatin.

Fatin ne’ebé hetan vizita mos bainhira Xanana ba Munisípiu Lautem maka Aldeia Sepelata, Suku Bauro, Postu Administrativu Lospalos, ne’ebé sai ai-fatin iha tempu rezisténsia laran.

Reprezentante povu Aldeia Sepelata, Serdiana Marques hateten, vizita Xanana nian relembra fali komunidade Aldeia Sepelata iha tempu rezisténsia.

“Lori ami relembra fila-fali katak 14 Outubru 1982 ne’ebé Komandante en Xefe das FALINTIL Kay Rala Xanana Gusmão ho membru FALINTIL mai hamutuk iha fatin ida ne’e hodi durante fulan hirak nia-laran,” dehan nia, iha Aldeia Sepelata, Sábadu (27/6).

Iha tempu rezisténsia aldeia ne’e mós nu’udar baze kontaktu entre FALINTIL ho povu hodi organiza funu, tanba ne’e militár Indonézia sira bolu aldeia ne’e ho naran GPK (Gerakan Pengacau Keamanan).

Iha tempu pasadu aldeia ne’e kontribuisaun boot tebes ba asuwa'in FALINTIL sira ho aguenta sira nia moris hodi luta hasoru militár Indonézia.

“Iha tempu funu laran FALINTIL barak mak mai subar iha fatin ne’e. Maski iha inimigu barak mak hela iha aldeia ne’e maibé ami la ta'uk. Realidade FALINTIL no veteranu sei moris mak Lari-mau, Punu-fanu no sira seluk,” tenik nia.

Komunidade aldeia ne’e moris hetan presaun husi militár Indonézia durante iha tinan barak nia-laran, ema barak hetan kapturasaun balun baku no oho no balun lori ba kastigu hodi xoke ho eletrisidade.

Iha fatin hanesan, lider nasionál, Kay Rala Xanana Gusmão, sente kontente tinan barak ona la liu husi aldeia Sepelata.

“Ha'u kontente, tanba mai hasoru ha'u-nia biin, ha'u-nia maun, ha'u-nia alin, ha'u-nia feton, ferik sira ne’e, tanba kleur ona la liu husi ne’e. Ha’u sente katak grasa Maromak nian duni hodi bele ita hasoru malu fali,” dehan nia.

Xanana hatutan, temi kona-ba istória funu nian iha kontribuisaun Aldeia Sepelata nian kontribui ba libertasaun.

“Ha'u husu ba joven sira atu mai husu ferik no katuas hodi hakerek nia istória funu nian, tanba sira mak halo funu no terus iha funu, para lalika hein ema mai husi fatin seluk mak hakerek dala ruma públika la loos,” dehan Xanana.

Nia hatutan, ferik no katuas sira ne’e durante iha funu laran hetan torturasaun, sira ne’e mak funu, funu la'ós tiru de'it, maibé hetan oho no tortura, ida ne’e mak rezultadu funu nian, iha rezultadu partisipasaun povu nia iha funu nia laran.  

Kontinua Sama Nia Ain-Fatin Mehara

Hafoin iha Sepelata, Xanana kontinua sama fali nia-ain fatin iha tempu resistensia ne’ebé istoriku tebes. Fatin ne’ebé entre Komandante Em Chefe das Falintil ne'e ho Bispo Dom Martinho hasoru malu.

Populasaun atus-ba-atus husi Suco Mehara, Postu Admin Tutuala, Munisípiu Lospalos ho entusiazmu simu Maun-Boot (Fataluku: Kaka-Lafai) Kay Rala Xanana Gusmão ne'ebé hakat mai iha sira-nia leet, Sabadu (27/6/2020) tuku 9 kalan.

Maske kalan no rai-malirin maibé populasaun sira-nia pasiensia la mihis hodi hein líder istóriku ne’e to’o hi’it-an mai iha sira-nia leet.

Molok halo asaun karidade ba kbiit-laek sira, líder karismatiku Kay Rala Xanana Gusmão preokupa uito-an kona-ba liña koordenasaun ne'ebé halo nia hasoru malu ho ferik-katuas sira tarde iha tempu kalan.

“Ha’u mai kalan ‘akam asalani’ maibé koordenadór sira ne'ebé organiza mak sala,” Kaka-Lafai dehan lian kulpa ne'e iha Fataluku ho Tetun kahur-malu ba ferik-katuas sira durante halo intervensaun.

Líder istóriku ne’e nia hakarak loloos mak atu hasoru malu ho ferik-katuas sira iha tempu loron maibé la’ós kalan, tanba nia konsidera makaas ferik-katuas sira-nia kondisaun iha tempu kalan.

Maske nune’e líder karismatiku ne’e esplika katak durante ninia vizita mai iha munisípiu Lospalos nia hasoru ema barak-husi aldeia to’o suco sira tanba ne’e nia mai to’o iha Suco Mehara iha tempu kalan.

Entretantu Xefe Suco Mehara, Ze Meigo Neto sente kontente no onradu tebes ho prezensa Kaka-Lafai, Kay Rala Xanana Gusmão nian iha Suco Mehara hodi hasoru malu direitamente ho ninia povu kbiit-laek-sira maske iha tempu kalan no malirin.

“Ha’u sente onradu no kontente tebes ho prezensa Kaka-Lafai nian, tanba maske rai kalan no malirin maibé Nia konsege to'o iha Suco ne’e hodi hasoru ninia povu kbiit-laek sira no hala'o asaun karitativa,”Xefe Suco Ze Meigo dehan ne’e durante hato’o lia-menon.(INDEPENDENTE, MACA-IRA NEWS.COM)