Peskizador Asia Justice and Rights (AJAR), Inocensio de Jesus Xavier hateten, presu nesesidade baziku iha merkadu kontinua sa’e tanba impostu makaas, ne’e bele kontribui ba presu merkadu, seluk mak Timor-Leste hanesan nasaun konsumidor, hein de’it ba demanda husi nasaun importasaun.

“Ita nia nasaun obta merkadu livre, entau presu mekadu termina husi faan na’in sira, tanba ne’e ami hanoin Governu foun mai tenke halo exersisiu hodi hare ba lei impostu nian, atu labele halo inflasaun iha merkadu,” dehan Inocensio de Jesus Xavier iha nia knaar fatin, Farol, (14/06).

Nia hatutan, situasaun ne’e maka lori perigu ba iha kapasidade komprador sira hotu, liu-liu sidadaun normal hirak ne’ebé mai ho salariu naton, satan hirak ne’ebé dezenpregu, entau labele survei ho presu merkadu ne’ebé faan na’in sira hasa’e tuir sira nia hakarak.

Entau, saída mak Governu tenke halo, maske tuir intendimentu  ba inpostu sasan nesesidade baziku folin sa’e, maibé tanba sa Autoridade Inspesaun Fiskalizasaun ba Atividade Ekonomika Sanitaria no Alimentar (AIFAESA) lahalo kontrolu ba tabelasaun fatura sira ne’ebé kompaña fornesidor sira aplika.

“ Tuir loloos sira iha kapasidade ida ba atribuisaun kompetensia da lei atu regula presu merkadu hodi ema sira faan sasan ne’e tuir duni regras sira ne’ebé hatur iha lei domestika, se ita lahalo ida ne’e mak, nia konsekensia sidadaun sira mak sei sofre,” nia hatutan.

Nia husu mos ba Governu, karik karik AIFAESA seidauk iha kompetensia naton hodi halo kontrolu ba presu merkadu, maka fo tan kompetensia, karik menus rekursu tenke aumenta atu regula atividade negosiu iha merkadu.

Tanba, durante tempu naruk nia laran, ezistensia AIFAESA nian, hala’o servisu hodi halo kontrolu ba merkadu durante ne’e seidauk maximu, se maximu ona maka lamosu problema iha merkadu.

 “ Sira halo duni servisu maibé halo buat kiik oan sira, maibé ida ne’ebé mak atu bele fo solusaun ba espetativas komunidade nia bems konsumidor ne’e laiha, sira la lakoi kria tabela presu sasan sira, nune’e ema faan sira ne’e tau folin sasan tuir sira nai gostu,” tenik nia.

Iha sorin seluk, komunidade husi Suku Beiseuk, Ludovicus Ulu hateten, kuaze semana rua ona flin fos iha Postu Tilomar, Munisipiu Covalima nia presu la normal, maske nune’e komunidade sira kontinua sosa tanba nesesidade obriga.

“Semana ida ona folin fos sa’e, maske antes ne’e ami hola ho folin normal mais la hatene tansa mak folin derepente sa’e. Fos Folsom uluk $ 15 agora sa’e ba $ 17 no balun to’o $ 17,50”  hakotu nia.