Hetan Bebé Sunu Mutuk iha Semitériu Santa Cruz Featured

By INDEPEDNENTE Jullu 25, 2019 4746
Membru Polisia Nasional Timor Leste kous hela bebé ne’ebé ema deskoñesidu soe no sunu mutuk iha Semitériu Santa Kruz laran (24/7). FOTO: INDEPENDENTE Membru Polisia Nasional Timor Leste kous hela bebé ne’ebé ema deskoñesidu soe no sunu mutuk iha Semitériu Santa Kruz laran (24/7). FOTO: INDEPENDENTE

DILI: Iha fulan hirak nia laran kazu soe bebé halo ema hotu hakfodak no trauma, no la fiar katak inan ida laiha fuan bele oho nia fuan sorin, soe nia bebé ba lixu, soe nia bebé ba tasi, no sunu nia bebé.

Kazu hanesan ne’e akontese tan, kuarta horsehik (24/7), iha semitériu Santa Cruz laran, Suku Santa Cruz, Postu Administrativu Na’in Feto, Munisipiu Dili.

Bainhira sasin hetan bebé ne’e ho kondisaun ahi han mutuk isin lolon ne’ebé falun ho plastiku, ran sai husi nia isin lolon ne’ebé sei kompletu, soe fakar aifunan no lilin.

Xefi Limpeza Semitériu Santa Cruz, Domingus Fátima ne’ebé kada loron hamutuk ho nia maluk na’in neen dasa rai iha santa cruz konta bebé nia kronolijia katak, maiz-menus oras tuku 8:00 dadersan madrugada, sira troka malu atu dasa rai husi area rate semitériu santa cruz.

Molok sira na’in neen fahe malu ba ida-idak nia fatin hodi hamos rate, nia haruka maluk pesoal ida ne’ebé bain-bain hamoos rate cruz boot nian, atu raut foer ai-funan lori ba soe maibé teka-teki hetan bebé ida sunu no ran sai husi nia isin lolon.

“Ami tama tuku 8:00 dadersan madrugada ami na’in neen fahe malu halo limpeza, depois ami haruka maluk pesoal ida Adolfo Rodrigues mak ba dasa ninian iha cruz boot, nia raut ai-funan haree ba raut ho labarik ran kona nia liman,hanoin animal maibé haree ba ema ain liman kompletu,”dehan nia ba jornalista sira iha Santa Cruz, horisehik (24/07).

Hafoin hetan, sasin Adolfo informa ba xefe limpeza (Domingus Fátima) atu loke neneik lilin kulit fila hodi hatene, maibé sira haree ba ahi han mutuk bebé nia husar no isin lolon tomak.

“Ha’u dehan labele kait, lori tok lilin kulit ne’e fila para ita hatene ami haree ba ahi han hotu labarik nia husar, sira (inan-aman) falun ho hena metan depois tau iha plastiku laran mak sira sunu,”haktuir nia.

Bebé ne’e seidauk bele identifika nia identidade lolos (mane k feto) tanba ahi han mutuk.

Domingos mós informa direitamente ba Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) postu Eskuadra Na’in Balide.

PNTL mós too iha fatin akontesimentu hodi lori bebé ne’e ba Hospital Nasional Guido Valadares (HNVG) hodi halo tuir prosesu autopsia.

Nia husu ba Governu no Igreza presiza servisu hamutuk ba joven feto foinsae sira hotu ne’ebé eskola iha dili laran tenke iha lei ida atu regula ba hahalok sira ne’ebé kontinua akonstese soe bebé.

Iha fatin hanesan Elizabeth Pinto Baptista, servsiu iha Uma Mahon Forum Komunikasaun Juventude Oratorio Dom Bosco haree situasaun ne’e sente triste tebes ba hahalok ne’e tanba iha fatin-fatin feto sira kontinua soe bebé.

Tanba ne’e nia husu ba parte relevante sira atu foti medida ne’ebé mais todan tanba ida ne’e bele fó impaktu negativu ba feto sira seluk nia vida.

Nia dehan, bainhira fatin laiha atu partus ba feto sira, uma mahon iha dili laran barak labele estraga hodi soe maibé bele entrega ba parte Igreja no Uma Mahon atu bele tau matan ba bebé nia vida moris.

“Ami iha uma mahon 24 oras atu simu se de’it ba kazu soe bebé ami prontu atu simu liu-liu ba feto maluk sira favor ida hapara soe bebé,”dehan nia.

Tuir nia katak, soe bebé ne’e la’os kestaun atu rejolve problema hodi hakotu nia iis tanba durante fulan sia iha kabun presiza atu moris.

Entretantu Partidu Demokratiku (PD) kondena makaas hahalok inmoral no iresponsabilidade husi inan-aman.

Tanba sira na’in rua maka kuda domin ikus mai lakohi responsabilidade.

Deputada Partidu Demokratiku, Elvina Sousa Carvalho hateten, krime ne’ebé akontese iresponsabilidade ba joven sira liu-liu ba alin feto-mane sira ne’ebé atu deside sira nia domin.

“Maibé la konsege reponsabiliza ba aktus ne’ebé sira halo, triste tebes ita labele nega katak akontese iha fatin-fatin,”dehan Deputada ne’e.

Hanesan reprezentante povu iha Uma Fukun enkoraja maluk sira hodi ko’alia nafatin asuntu ne’e ho seriu.

Kazu soe bebé bebéik ona, nia husu atu kastigu ema ne’ebé soe bebé no la’os maluk feto sira ne’ebé soe bebé de’it maibé mós ba aman ida ne’ebé lakohi responsabiliza ba nia aktus.

Faktor soe bebé, tuir nia katak feto dala barak isin rua sira sente tauk tanba familia no sosiedade sira atu ko’alia.

“Entaun ne’e sansaun sosial ida ne’ebé halo labarik sira tauk maibé ha’u fiar katak fimilia iha responsabilidade bainhira mosu ona problema hanesan ne’e oinsa hakbesik no enkoraza atu buka solusaun hodi kuidadu oan ne’ebé iha kabun laran,”dehan nia.

Tanba familia hanesan papel importante bainhira problema hanesan ne’e akontese ona, familia tenke suporta masimu ate labarik moris, nafatin suporta nia inan.

Isin rua laiha aman, nia dehan fatór ida husi utilizasaun sosial media la ho positivu, sira utiliza asesu ba informasaun ne’ebé sedauk tempu atu hatene.

Ida seluk, nia aseita ho ómilia husi Ami iha kada loron domingu dehan degradasaun moral.

“Ne’e ami konkorda tanba degradasaun moral duni maibé oinsa tenke kuidadu labarik bebé ne’e,”nia afirma.

Molok akontesimentu ne’e horsehik, soe bebé mós akontese iha fatin-fatin, hanesan iha Hera, Bebonuk, Lahane no Tasi-Tolu.

Rede Feto Timor Leste (RFTL) husu ba estadu tenke tau atensaun ba ema ne’ebé kontinua soe bebé.

Prezidenti Rede Feto Timor Leste (RFTL), Judit Dias Ximenes hatete, fenomena ida akontese soe bebé kontinua lao hela nune’e, tanba akontesimentu ne’ebé liu ba disputa soe bebé, RFTL  intrega tomak ba iha prosesu legal.

Nia dehan, RFTL, fó mak atu halo asistensia liu husi sensibilizasaun, maibé ho kondisaun ne’ebé la favorese, husu governu no parseiru dezenvolvimentu ida atu haree espesifiku asuntu ida ne’e.

“Ita laiha relatoriu ida hodi rezultadu peskiza ida atu hatudu mai ita se mak labarik sira soe ne’e nia inan, tanba inan ida foin dadaun akontese fulan kotuk iha lahane mak nia inan ita hatene, maibé sira seluk ne’ebé ahi han mutuk no asu sira han ne’e nia inan mak se,”dehan Judit ba jornalista sira iha salaun Ministériu Interior kaikoli, horisehik.

Nia afirma, ema hotu-hotu luta hakarak atu hetan moris di’ak, paz ho trakuilidade iha dame nia laran, maibé realidade mosu iha ema nia matan oin seluk ema kontinua soe bebé iha fatin públiku.

“Ita hotu-hotu atu moris ho dignidade ida di’ak, paz ho trakuilidade iha dame nia laran ha’u husu ba na’i-ulun tenke haree ba ida ne’e,”dehan nia.

Tanba akontese hahalok soe bebé hanesan krije moral ida, nune’e inan no aman sira tenke iha responsabilidade moral ba oan sira hodi labele monu ba sala hosi estraga soe bebé iha publiku hodi fo imajen la diak ba sosidade sira nia matan.

Governu ho nia perseiru sira atu tau prioridade mós ba asuntu ida ne’e labele buka investe de’it projetu sira hodi halo dezenvolvimentu, maibé tenke haree situasaun ne’ebé akontese hodi ema labele soe tan bebé.

“Akontese ida hanesan loke ita nia matan liu liu Governu, tanba durante ne’e halo investimentu ba iha parseiru sira tau prioridade liu ba iha projetu, buat kiik sira ne’e parseiru sira la tau importansia mak ohin loron ema ida idak lakon moral,”tenik nia.

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Sexta, 26 Jullu 2019 16:56

Independente Digital TV