Realidade ne’ebé mosu iha Timor Leste hatudu katak kazu abortu no soe bebé dala-barak akontese. Tan ne’e parte kompetente presiza atu buka meius hodi bele hatuun no halakon problema ne’e.

Organizasaun naun-governamental (ONG) Programa Monitorizasaun Sistema Judisiariu (JSMP) konsidera katak kazu abortu no so’e bebé iha Timor Leste barak tebes.

“Abortu ne’e iha kazu barak. Iha balun la konsege abortu, depois bebé ne’e moris sira so’e ka hakotu bebé ne’e nia vida,” deklara Diretór Ezekutivu JSMP Luis Oliveira Sampaio ba jornalista sira iha nia knar fatin, Kolmera, Segunda (27/08).

Tuir nia, lei iha atu regula ema labele halo abortu no kodigu penal kriminaliza abortu ne’e.

Maibé, nia dehan, di’ak liu estadu labele kriminaliza abortu, maibé buka meius oinsa atu hamoris konsensia husi kada ema hodi labele estraga bebé iha ninia knotak ka hafoin bebé moris.

Dalan ida ne’ebé di’ak, Luis hatete, governu presiza harii sentru ida atu labarik sira ne’ebé isin-rua sedu bele ba konsulta no hetan kosellu.

“Agora ita labele bandu joven sira atu labele namora ka moris hamutuk, tanba estadu ka familia, igreja mós laiha kapasidade atu kontrola. Estadu tenke haree dinamika ida ne’e, atu nune’e bele introdus mekanizmu par joven sira konsulta,” dehan diretór ezekutivu ne’e.

Nia esplika, kazu abortu ne’e dala-barak akontese tanba joven balun tauk atu dehan sai ba inan-aman.

“Ho razaun ida ne’e mak sira hili dalan seluk hodi oho bebé ne’e,” dehan nia.

Nia fiar katak bainhira hetan konsellu ne’ebé di’ak sira bele iha konsensia atu kuida sira-nia bebé to’o moris no boot.

Iha parte seluk Amu Bispu Dioseze Dili Dom Virgilio do Carmo da Silva hatete, kazu abortu dala-barak mosu tanba feto sira seidauk prontu atu sai inan no mane lakohi atu responsabiliza, inklui familia mós la prontu atu simu sira-nia oan ne’ebé isin-rua.

“Ida ne’e mak sai kondisaun (hodi) obriga sira atu abortu ka oho bebé ne’e,” dehan Amu Bispu.

Ba realidade ne’ebé iha, Amu Bispu husu ba joven sira atu kuidadu sira-nia an no labele estraga rasik sira-nia futuru.

Bainhira buat ruma mosu la tuir hakarak katak feto isin-rua ona, Amu Bispu husu atu konsidera bebé iha knotak ne’e hanesan kriatura Maromak nian.

“Ita konsidera nia (bebé) nu’udar Maromak nia kriatura. Tanba domin mak hetan bebé ne’e, tanba domin mak hetan vida, tanba ne’e ita tenke tau-matan no responsabilidade,” dehan Amu Bispu.