Tuir observasaun jornalista diariu ne’e, komunidade nia uma ne’ebé afetadu husi bee-sa’e mak iha area Surikmas, Kaikoli, Bidau, Balide, Aitarak-Laran, Bairru-pite, Hudi-Laran, Kampung Baru-Komoro, no fatin seluk tan.

Estrada foun ne’ebé liga Kampu Tuti-Bebonuk ho Delta kotu, inklui drainajen iha Bebonuk ne’ebé monu tan rai halai.

Aleinde rezulta bee-sa’e, udan boot hamosu mós asidente balun ne’ebé rezulta ema na’in ida mate, na’in tolu kanek todan, no madre na’in neen tama ospital.

Tuir informasaun husi Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) Munisipiu Dili, udan boot ne’ebé akontese iha Domingu madrugada rezulta komunidade ida ho naran Joel Sebastião Sarmento (38), mate tanba hetan xoke husi eletrisidade.

Komandante Daruak PNTL Dili, Superintendente Asistenis Euclides Belo informa, bainhira bee-sa’e no rin eletrisidade monu hodi hanehan uma, Joel salva uluk nia oan no feen, maibé bainhira nia fila fali hodi koko hasai fiu eletrisidade, fiu refere xoke nia no rezulta nia mate fatin.

Iha kazu ne’ebé akontese iha area Balide ne’e rezulta mós ema balun hetan kanek hafoin rin eletrisidade hanehan sira-nia uma.

Ba kazu Joel, nia dehan, PNTL ho bombeiru tuun ba atu fó asistensia lalais, maibé defisil tanba bee kontamina ona ho eletrisidade nune’e liu oras ida ho balun mak foin hasai vitima maibé vitima labele hetan salva.

Kazu seluk akontese iha area Dom Aleixo, Rin eletrisidade monu hodi hanehan komunidade nia uma ne’ebé rezulta ema na’in tolu kanek todan. Vitima sira daudauk ne’e halo tratamentu intensivu iha ospital nasionál Guido Valadares.

Tuir informasaun ne’ebé hetan husi deputadu Francisco Branco, Madre na’in 6 iha area Osindo, Surikmas, tama ospital tanba eletrisidade xoke.

Bainhira bee hahú sa’e maka’as, madre na’in neen ne’e koko atu ba hamate kontadór eletrisidade, maibé tanba eletrisidade kontamina ona ho bee nune’e xoke sira. Daudauk ne’e madre na’in ne’e hetan tratamentu iha ospital.

Governu Falla

Tuir sosiedade sivil, problema inundasaun ne’e mosu iha kapital Dili tanba governu halo dezenvolvimentu maibé la halo uluk estudu viabilidade.

“Inundasaun ne’ebé mosu ne’e tanba primeiru kauza husi natureza, udan ne’ebé ho nia grafitasaun boot, entaun hamosu udan been maka’as. Segundu ne’e  justifikasaun traballu ne’ebé  governu sira ne’ebé liu tiha ona ne’e, hahú husi 2002 to’o agora, haree husi nia rezultadu dezenvolvimentu mak ne’e, liu-liu ba iha konstrusaun ba baleta sira ne’ebé laiha estudu viabilidade no la sukat udan-been husi foho. Husi rezultadu ida ne’e mak kotribui ba inundasaun mosu iha Dili laran,” dehan Diretór Ezekutivu FONGTIL Daniel dos Santos Carmo iha nian kna’ar fatin, Kaikoli, Segunda  (18/03).

Tuir nia, fatór natureza mós bele provoka inundasaun, maibé haree husi kontestu kapital Dili nian, inundasaun ne’e nu’udar rezultadu husi failansu husi ema-nia serbisu.

“Se ita halo baleta ida ladun di’ak, halo baleta ida ne’ebé klot, ita laiha planu adekuadu, ita la orienta ita-nia komunidade sira so’e foer ba baleta sira, entaun rezultadu husi falla kontrolu, falla jetaun, falla halo konstrusaun adekuadu, sukat ho ita-nia klima ne’e mak nian rezultadu inundasaun,” dehan nia.

Nia dehan, inundasaun sempre mosu iha fatin-fatin, iha nasaun barak, maibé sira-nia dezenvolvimentu avansadu liu entaun sira iha koñesementu oinsá atu  prevene.