SELEBRASAUN TINAN 75 BA COLÉGIO “INFANTE DE SAGRES” MALIANA, 1948 – 2023 Featured

By Pe. Domingos Maubere Outubru 13, 2023 1747
Pe. Domingos Maubere. Foto:Dok. Pe. Domingos Maubere. Foto:Dok.

Senhoras no Senhores,

Ksolok boot tebes ba ha’u, atu mai iha ne’e hodi hato’o liafuan ruma.

Bain-hira ita selebra Tinan 75 ba Instituisaun ida ne’e, ita mak sinti atu haré mos ba dezafios nebé presentes (ka, ohin loron nian) no futuros (ka, loron aban nian). Karik naran “Infante de Sagres” signifika buat ruma, entaun maka ida ne’e duni: Dom Henrique, Infante de Sagres, infante ida ne’ebe korajozo, vizionário no realizador ba mehi nebé boot. Ohin, ita selebra mehi sira né no projectos nebé realiza husi ita-nia missionários, professores no katekistas iha antiga Estasaun Missionária de Maliana.

Objectivo central ida husi Instituisaun edukasional da ne’e mak atu prepara kuadros ba sociedade. Ha’u hahú hodi fó lembra objectivos husi Estado nebé hakerek iha Art. 6  Constituição da RDTL nian:  (a) Atu garante no defende soberania do país;  (b) atu garante no promove direitos no liberdades fundamentais sidadauns sira-nian no garante no promove respeito ba principios Estado de direito democratico nian; c) atu defende no garante demokrasia politica no partisipasaun popular iha rezolusaun ba problemas nacionais; d) atu garante dezenvolvimento ekonomia no progresso iha ciência no técnica; e) atu promove edifikasaun (ka, hari) sosiedade ida ho base iha justisa sosial, hodi bele kria bem-estar material no espiritual sidadauns hotu nian; f) atu proteje meio ambiente no prezerva recursos naturais; g) atu afirma no valoriza personalidade no património cultural povo timorense nian; h) atu promove estabelecimento no desenvolvimento relações de amizade no cooperação entre povos no Estados hotu-hotu; i) atu promove desenvolvimento nebé harmonioso no integrado iha sectores no rejioens no mos promove justa repartisaun (fahe) produto nacional; j) atu kria, promove no garante igualdade nebé lós kona-ba oportunidades entre  Feto no Mane”.

Ita-nia kontribuisaun ba realizasaun objectivos do Estado sira né, mak ida nebé lós? Ohin, ha’u sei koa’lia, nudar antigo aluno husi Colégio ida ne’e, kona-ba dezafios tolu ba futuro.

Dezafio dahuluk maka fraternidade humana, iha ita-nia Railaran.  Dokumento kona-ba Fraternidade Humana, atu harí Paz Mundial no Convivência Comum, Deklarasaun nebé Papa Francisco assina hamutuk ho Grão Imam de Al-Azhar, Ahmad Al-Tayyeb, iha 4 de Fevereiro de 2019, iha Abu Dhabi, Emirados Árabes Unidos. Liu tiha Tinan ida, foin Assembleia Geral das Nações Unidas proklama Loron 4 de Fevereiro nudar Dia Internacional da Fraternidade Humana (21 de Dezembro de 2020), atu nune’e bele reforsa promosaun ba valores, nebé hakerek ona iha Carta das Nações Unidas (26 de Junho de 1945) no iha Declaração Universal dos Direitos do Homem (10 de Dezembro de 1948) no iha dokumentos sira seluk husi Nações Unidas.

Maibé, políticos sira iha mundo ne’e, kontinua provoka hela deit divizaun no guerras iha kontinentes hotu-hotu. Funu sira né hotu mosu atu asegura projectos políticos no económicos husi Rai Boot sira. Konsekuênsias negativas nebé boot maka sofrimento ba milhões de vítimas no refugiados.

Husi nível micro (ka, kiik) ita mós hamosu invejas, nebé sai nudar fonte iha funu kiik-oan sira entre pessoas (ka, ema), entre famílias,  entre bairros no entre comunidades. Fraternidade signifika respeito, solidariedade no demokrasia. Iha demokrasia, dirigentes políticos sira tenki sai eficazes, competentes no transparentes, hodi bele dezempenha sira-nia responsabilidades ho entusiasmo, ho paixão no ho sentido de responsabilidade.

Sé mak sei prepara líderes políticos democráticos ba loron-aban nian? Resposta mak: iha ita-nia Escolas ohin loron nian. Ita bele harí sociedade nebé fraterna duni, karik ita hotu hamutuk luta contra injustiças sociais, luta kontra corrupção política no económica, nebé subar-an iha bosok, hahalok nebé halo ema balun goza daudauk prazeres (ka, moris diak) nebé indevidos (ka, hetan ho hahalok at sira né) ho halo maioria mak terus hela iha nonok-laran, tanba sira nebé devia ko’alia hasoru, sira nonok hotu no balun tanba karik tauk. Ema barak mak sei mate tanba hahán la iha, tanba la hetan kuidados médicos, tanba aimoruk la iha, ne’e hotu nudar rezultado husi falta de fraternidade. Ha’u hanoin katak ita hotu tenki kontinua mehi ho mundo ida nebé nakonu ho fraternidade!

Desafio daruak maka educação de qualidade. Ita-nia riku-soin boot liu maka jovens sira nebé tenki preparados ho educação de qualidade humana no kompetênsia professional ba mundo de amanhã (ka, ba sira-nia futuro). Educação de qualidade signifika forma jovens sira ba mundo aban-nian nebé foun, ne’ebé ita la imajina sei sai oinsá. Tan ne’e, importante tebes atu fó formasaun ba jovens sira, hodi lori sira ba criatividade no ba espírito crítico, hodi nune’e bele hetan desenvolvimento nebé integral ba jovens sira. Jovens sira labele dekora deit fórmulas atu hanoin ka atu halo buat ruma, hodi halo fali sira sai hanesan atan ba fórmulas sira nebé sira aprende, hodi halakon tiha sira-nia dignidade pessoal. Ou sira kompreende sa-ida mak sira aprende ou la kompreende, maibé dekora deit, sei la prepara sira ba aprendizajem nebé profunda (ka, kle’an), hodi bele buka no hetan solusoens ba problemas oi-oin iha vida. Intelijênsia nebé vital, maka sei halo jovens ohin-loron nian, bele sai homens no mulheres, aban-nian, ba Maromak no ba Ema seluk, nakonu ho fraternidade no solidariedade, nudar Ema nebé esforsa-an ba Maluk seluk sira-nia diak.

Ita iha dalan naruk ida atu la’o, to’o bain-hira ita konsegue duni hamosu educação de qualidade.

Desafio datolu maka Reino Maromak nian. Hanesan Jesus dehan iha Evangelho,  Reino Maromak nian iha hela ita-nia let, maibé ita tenki harí Reino Maromak nian ne’e. Igreja sai nudar fini ba Reino ne’e, dalan ba Reino ne’e, maibé la-ós Reino Maromak nian. Tan ne’e, necessário tebes atu hanoin liu ba Maromak no hanoin ba kiak sira husi bem-aventuranças, iha capitulo 5 Mateus, do que hanoin deit interesses estruturas-nian. Ita presiza hadi’a-an rasik no hadi’a institusoens sira. Tan ne’e, Papa Francisco koa’lia kona-ba Igreja, nebé sai ba mundo hodi hasoru ema nebé real, ho isin, no ko’alia kona-ba Igreja nudar hospital de campanha, hodi ba hasoru necessidades espirituais nebé todan no kle’an husi Mane no Feto sira iha mundo moris loro-loron nian. Bolu ita atu sai Igreja ida nebé, nakonu ho compaixão no solidariedade. Ita hotu presiza atu sai Mane no Feto Reino Maromak nian, Mane no Feto ba Maromak no ba Ema Seluk, hodu kuda fé, esperança no caridade.

Ida ne’e mak sai desafio ida ba Colégio “Infante de Sagres”: atu prepara operários ho qualidade, atu harí Reino Maromak nian iha ita nia Rain.

 

Atu hakotu, objectivos ba educação no ba escola, tuir Vaticano II, tenki orientados ba serviço ba Ema no ba comunidade humanas. Ko’alia, concretamente, kona-ba Escolas Católicas, Declaração ‘Gravissimum Educationis’, dehan: “Nune’e, escola católica, bain-hira loke-an tuir condições do progresso iha tempo agora, eduka alunos sira iha promoção eficaz ba buat diak ba Rai nia laran, no prepara sira atu ajuda haluan tan reino Maromak nian, hodi nune’e, liu husi hahalok diak iha sira-nia vida ne’ebé exemplar no apostólica, bele sai mós nudar maho-ben diak ba comunidade humana.

Objectivos do  Estado, ne’ebé menciona iha kotuk, tenki hamosu tuir políticas sociais husi Ema nebé competentes, técnicos no políticos, nebé sai husi ita-nia escolas.

Iha mundo nebé fraterno, democrático no justo, hotu-hotu sei iha fatin no sei la iha ema ida mak hela iha kotuk, iha desenvolvimento humano integral iha quadro Reino Maromak nian.

Colégio “Infante de Sagres”, hanesan mós ita-nia Colégios masculinos no femininos, no Escolas Católicas, sei iha missão boot ida iha tinan sira tuir mai, ba bem de Timor no ba bem do Mundo.

Parabéns, “duc in altum”.

Tenho dito.

Pe. Domingos Maubere

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31