Dokumentu ne’e asina diretamente husi Ministru Adjuntu Primeiru Ministru Asuntu Delimitasaun Fronteira, Hermegildo ‘Agio’ Pereira ho reprezentante Austrália nian. Nune’e, asiste husi Xefe Negosiadór Timor-Leste, Kay Rala Xanana Gusmão no Xefe Negosiadór Austrália, Gary Quinlan, inklui ekipa Komisaun Konsiliasaun, iha Olanda, Sesta (13/10) liubá.
Dokumentu ne’ebé asina ona sei entrega fali ba Komisaun Konsiliasaun hodi entrega ba Sekretaria Jerál Nasoins Unidas (ONU).
Dokumentu tratadu finál fronteira marítima ne’e ekipa nasaun rua elabora hamutuk ninia testu finál ne’ebé mensiona akordu lubuk ida ne’ebé sei iha nafatin diskusaun entre nasaun rua ba oin.
TL no Austrália mós sei haree fila-fali akordu fahe porsentu kona-ba esplorasaun mina iha área Join Petroleum Development Area (JPDA) hanesan, Bayu Undang, Greater Sunrise no seluk tan.
Rezumu Kontestu Konsiliasaun
Komisaun Konsiliasaun harii iha loron 25 Juñu 2016, nu’udar buat ne’ebé estabelese ona iha Aneksu V Konvensaun ne’e nian, kompostu husi membru na’in lima, no prezide husi, Embaixadór Peter Taksøe-Jensen (Dinamarka). Sira seluk ne’ebé halo parte ba ekipa ne’e maka Dra. Rosalie Balkin (Austrália) Juíz Abdul G. Koroma (Serra Leoa) Profesór Donald McRae (Kanadá no Zelándia-Foun) no Juíz Rüdiger Wolfrum (Alemaña).
Tuir akordu husi Parte sira, Tribunál Permanente Arbitrajen sei fó apoiu administrativu durante Konsiliasaun ne’e. Konsiliasaun ne’e hahú ona iha loron 11 Abríl 2016, liu husi “Notifikasaun kona-ba Instituisaun Konsiliasaun nian, tuir Sesaun 2 husi Aneksu V Konvensaun nian “ ne’ebé Timor-Leste haruka ba Austrália iha loron 2 Maiu 2016, Austrália hatama ona “Resposta Austrália nian ba Notifikasaun Konsiliasaun nian”.
Iha loron 28 Jullu 2016, Komisaun Konsiliasaun hala’o ona soru mutuk prosesuál ida ho Parte sira iha Palásiu Pás nian, iha Haia, iha Olanda.
Iha loron 29, 30 no 31 -Agostu, Komisaun ne’e hala’o Sesaun Abertura ba Konsiliasaun no Audiénsia kona-ba Kompeténsia, iha Palásiu Pás nian, iha Haia, iha Olanda
Iha loron 19 Setembru 2016, Komisaun ne’e fó-sai “Desizaun kona-ba Kompeténsia”. Iha desizaun ne’e sira foti konkluzaun katak Konsiliasaun ne’e tenke kontinua.
Husi loron 10 to’o 13 Outubru 2016, Komisaun ne’e hala’o soru mutuk ho Parte sira iha Singapura.
Iha loron 9 Janeiru 2017, Ministru Negósiu Estranjeiru Timor-Leste no Ministru Negósiu Estranjeiru Austrália nian, hamutuk ho Komisaun ne’e, fó sai Deklarasaun Trilaterál Konjuntu katak Tratadu kona-ba Tasi Timór la vale ona.
Husi loron 16 to’o loron 20 Janeiru, Komisaun ne’e hasoru-malu ho Parte sira ne’e iha Singapura.
Husi loron 27 to’o loron 31 Marsu 2017, Komisaun ne’e hasoru-malu ho Parte sira iha Washington, D.C.
