Iha 25 Juñu 2006, Ministru Negosiu Estranjeiru José Ramos Horta deklara rezigna an husi ninia kargu, ida ne’e hanesan forma protesta ida tanba Comite Central FRETILIN (CCF) kontinua apoiu Alkatiri.

Ho rejignasaun Horta no ezijensia no ameasa husi Xanana Gusmão ne’ebé iha altura ne’eba nudar Prezidente Repúblika atu rezigna an bainhira Alkatiri la ‘sai’ husi Palasiu Governu, ikus mai, iha 26 Juñu 2006 Mari Alkatiri deklara ofisialmente ninia rezignasaun nudar Primeiru Ministru.

Ho rezignasaun ne’e, CCF aprezenta naran rua, Ramos Horta no Estanislau Aleixo da Silva, ba Prezidente Repúblika hodi hili atu assume kargu PM. Ikus mai PR Xanana hili Horta hodi sai PM foun.

Iha tinan 2007, Ramos Horta deside hodi kompete iha eleisaun Prezidensial. Iha altura ne’eba, nia tenke halo kompetisaun maka’as ho Francisco Guterres ‘Lu Olo’, no ikus mai hetan duni fiar husi povu hodi sai Xefe Estadu.

Hafoin lakon iha eleisaun Prezidensial 2012, Ramos Horta deside hodi la envolve an iha governasaun. Liu tiha tinan lima, bainhira FRETILIN forma governu ‘minoria’, Horta ho nakloke simu konvite husi FRETILIN hodi sai nudar membru ezekutivu ida iha Mari Alkatiri ninia okos.

Ramos Horta ne’ebé ho naran kompletu José Manuel Ramos Horta assume kargu nudar Prezidente Repúblika durante periodu ida, 2007 to’o 2012. Iha eleisaun Prezidensial 2012, Horta tenke rekoñese superioridade Taur Matan Ruak ho apoiu husi Xanana Gusmão ne’ebé konsege manan hodi okupa kadeira iha Palasiu Prezidente Nicolau Lobato.

Serbisu hamutuk Mari Alkatiri la’os buat foun ida ba Horta, tanba iha I Governu Konstitusional ne’ebé lidera husi Mari Alkatiri, Ramos Horta hetan fiar hodi kaer kargu nudar Ministru Negosiu Estranjeiru no Kooperasaun.

Iha krize 2006, bainhira Mari Alkatiri rezigna an husi nia kargu nudar PM, Ramos Horta mak troka ninia fatin.

See mak la koñese Ramos Horta, nia nudar figura importante ida iha Frente Diplomatiku ne’ebé kontinua denfende direitu povu Timor-Leste ba ukun rasik an iha tempu okupasaun Indonezia. Nia nudar figura ne’ebé iha influensia boot tanba ninia maneira diplomatiku ne’ebé nia halo.

Iha tinan 1996 Horta ne’ebé moris iha Dili iha 26 Dezembru 1949 ne’e simu Nobel da Pas hamutuk ho Bispu Dom Carlos Felipe Ximenes Belo. Hanesan figura reformasaun ida, Horta hasoru dezafiu lubuk, kritika, ameasa no terror. Maibé buat hirak ne’e hotu la halo nia rende hodi luta ba ninia rai.

Iha tinan ne’e, eis-Prezidente Republika ne’e fila fali ba Governu hodi kaer kargu nudar ministru estadu no konselleiru ba seguransa nasionál.

Iha ninia deklarasaun ba media, ne’ebé jornal INDEPENDENTE sita husi Lusa, Horta dehan: "Tinan haat ka lima tuir mai hanesan importante hodi hametin dame no ba konstrusaun nasaun nian no ba entrega ba jerasaun foun no tanba ne'e mak ha'u hanoin hanesan obrigasaun aseita konvite husi Mari Alkatiri hodi halo parte iha nia ekipa", dehan Horta.

"Ha'u hamutuk ho nia dezde tinan 1975 no hanesan ami-nia obrigasa polítika no moral, jerasaun husi ‘75, apoia Mari Alkatiri."

Ba ninia kargu, Horta esplika halo parte iha Governu iha mekanizmu foun ida, Konsellu Seguransa Nasional nian, modelu hanesan ho norte-amerikanu, ne'ebé "halo parte hosi gabinete primeiru-ministru nian".

"Ha'u sei sai nu'udar primeiru-ministru nia konselleiru iha área sira hanesan polítika esternu, defeza ho seguransa. Maibé ha'u haree katak ha'u-nia knaar liliu mak apoia ministru sira iha dinamizasaun, reforma sira no hadi'a asaun sira ne'ebé mak presiza", nia afirma.

Maski hanesan governu minoritáriu ida, Horta fiar katak "governu ne’e sei hanesan Governu forte ida" no Xanana Gusmão, Prezidente partidu Congresso Nacional da Reconstrução Timorense (CNRT), partidu daruak ne'ebé hetan liu votu, sei fó apoiu.

"Xanana Gusmão sei hamutuk ho ami hodi viabiliza Governu, tanba ami kontinua saida mak halo tiha ona iha tinan hirak ne'e nia laran. Instabilidade labele hamosu risku ba esforsu tomak ne'ebé mak nia ho nia Governu halo ona iha tinan sanulu ikus ne'e", nia hatete.

 Koñese Ramos Horta

José Manuel Ramos-Horta moris iha Dili, Timor Portugis, 26 Dezembru 1949; hanesan Prezidente Tirmor Leste daruak dezde ukun an, hahú hala’o knar nudar Prezidente Repúblika iha 20 Mei 2007. Molok ne’e nia assume kargu nudar Primeiru Ministru Timor Leste (8 Jullu 2006 - 20 Maiu 2007) no Ministru Negosiu Estranjeiru Timor Leste dezde restaurasaun independensia iha 2002 to’o nia rezigna an iha 2006.  Iha tempu okupasaun Indonezia, Horta nudar portavoz rezistensia nian entre tinan 1975 to’o 1999. Nia simu Nobel da pas iha tinan 1996.

Horta nudar mistisu ida, moris iha Dili, ne’ebé daudauk ne’e nudar kapital Timor-Leste, husi inane ma Timor no aman ema Portugues. Nia hahú ninia estudu iha misaun Katolika iha Soibada.

Horta ativu tebes iha dezenvolvimentu konsensia politika iha Timor Portugis ne’ebé halo governu Portugues soe nia ba Afrika iha tinan 1970-1971. Ida ne’e nudar tradisaun familia nian, tanba ninia avo mós uluk ema soe, husi Portugal ba illa Azores, hafoin ba Cape Verde, Guinea Portugis no ikus mai ba Timor Portugis.

Horta hanesan ema moderadu ida entre lider nasionalis Timor ne’ebé mosu. Nia simu pose nudar Ministru Estranjeiru iha governasaun "Republik Demokratis Timor Leste" ne’ebé proklama husi partidu pro-independensia iha Novembru 1975. Bainhira simu pose sai ministru, Ramos Horta foin atinze idade tinan 25. Nia husik hela Timor Leste loron tolu molok forsa Indonezia invade, atu husu defeza ba kazu Timor iha ONU.

Ramos Horta to’o iha Nova Iorke hodi hato’o diskursu iha Konsellu Seguransa ONU no ezije sira atu foti medida ba militar Indonezia ne’ebé oho timor-oan liu na’in 200.000 durante tinan 1976 to’o 1981. José Ramos Horta hanesan reprezentante FRETILIN ba ONU durante tinan 10 tuir mai.

 Rekoñesimentu

Iha tinan 1993, povu Timor-Leste hetan rekoñesimentu. Ramos Horta, Ministru Estranjeiru iha fatin ema soe, reprezenta ninia nasaun hodi simu.

Iha Dezembru 1996, José Ramos Horta simu Nobel da Pas hamutuk ho Bispu Dom Carlos Filipe Ximenes Belo. Komite Nobel hili sira na’in rua ba 'esforsu ne’ebé sira halo hodi evita torturasaun ba povu’, ho esperansa katak 'rekoñesimentu ne’e sei dudu esforsu hodi rezolve konflitu iha Timor Leste ho diplomatiku tuir direitu povu hodi deside nia destinu rasik. Komite ne’e konsidera José Ramos Horta hanesan "portavoz internasional ba luta Timor Leste dezde 1975."

 Edukasaun

José Ramos Horta estuda Lei Internasional Publik iha Akademia Lei Internasional Den Haag (1983) no iha Universidade Antioch iha ne’ebé nia hetan titlu Mastradu iha Estudu ba Pas (1984). Nia treinu iha Lei Direitus Umanus iha Institutu Internasional Direitus Umanus iha Strasbourg, Perancis (1983). Nia mós tuir aula pascasarjana iha politika estranjeiru Amerika iha Universidade Columbia iha Nova Iorke (1983). Nia mós hanesan membru Senior College St Anthony, Oxford, England (1987).

 Sai Primeiru Ministru

Iha krize ne’ebé mosu, Ramos Horta rezigna an husi nia kargu nudar Ministru Estranjeiru (25 Juñu 2006). Nia hatete, "lakohi atu nia iha relasaun ho governasaun iha momentu ne’eba no mós governasaun seluk ne’ebé iha relasaun ho Alkatiri."

Loron hirak antes, Mari Alkatiri rezeita ona ezijensia husi Prezidente Repúblika Xanana Gusmão atu rezigna an husi ninia kargu nudar Primeiru Ministru. Ikus mai, iha 26 Juñu 2006, Alkatiri deklara rezigna an. Provizoriu Ramos Horta lidera governu.

Hafoin Alkatiri rezigna an, FRETILIN propoin naran rua ba kargu PM, Horta ho Estanislau da Silva. Ikus mai, iha 8 Jullu 2006 Prezidente Xanana hili Horta no fó pose iha 10 Jullu 2006. Horta sai PM to’o eleisaun iha 2007.

 Sai Prezidente Repúblika

Iha 25 Feverairu 2007, Horta deklara atu kandidata an iha eleisaun Prezidensial. Iha prosesu eleisaun nia konsege mana.

Iha 20 Maiu 2007 nia simu pose hodi sai Prezidente Timor Leste ba dala rua.

 Kazu Tiru

Iha 11 Fevereiru 2008, grupu rebeldes Maijor Alfredo Reinado ataka Horta ninia hela fatin. Iha akontesimentu ne’e, Horta hetan kanek todan no Maijor Alfredo ho nia element Leopoldino mate tanba hetan tiru husi membru FALINTIL-FDTL ne’ebé fó seguransa ba Horta nia hela fatin.

Iha 1 Marsu 2008, Amaro da Costa ne’ebé hetan akuzasaun tiru Prezidente entrega an no detein iha sela. Dezde akontesimentu ne’e, Horta hetan tratamentu saúde iha Royal Hospital Darwin, Australia no fila fali ba Timor-Leste iha 17 Abril 2008.

 Sai Reprezentante Espesial ONU ba Guinea Bissau

Iha fulan Janeiru 2013, Horta hetan hili husi Sekretariu Jeral ONU, Ban Ki Moon hanesan reprezentante espesial ONU ba Guinea Bissau hodi troka Joseph Mutaboba diplomata husi Rwanda. Horta hala’o knar ne’e ho mandate tinan ida hahú husi Feverei