Ran ne’ebé fresku sulin hela iha tudik tutun ho etu-musan balun belit hela. Nia liman kumu metin tudik-ulun. Ho nakdedar nia hahú hakat, husik isin ne’ebé monu iha dalan klaran. La sente tudik iha liman monu ba rai. Nia ba tuur hodi sadere ba ai-huun ida.
Domin ne’e hadelek ona nia matan. Desizaun familia ne’ebé lakohi simu nia sai razaun ba nia hodi hakotu vida ema ne’ebé nia hadomi.
“Ha’u gosta loos no hakarak atu moris hamutuk,” lia-fuan balun ne’ebé nia hasai hodi fó hatene kona-ba razaun nia oho ninia namorada.
Molok kalan falun mundu iha loron 20 Outubru 2012, Julio da Costa hakotu Marciana Domingas Moniz nia vida.
Marciana nia familia ne’ebé la konkorda ho relasaun domin ne’ebé iha, koko atu fahe ema na’in rua ne’e. Familia deside hodi muda Marciana ne’ebé molok ne’e hela ona ho Julio iha Pantai Kelapa durante tinan ida ba hela fali ho familia balun iha Bekora.
Desizaun husi familia ne’e halo Julio laran moras no hahú planu atu hakotu Marcia nia vida.
Iha 20 Otubru tuku 12:00 meiudia, Julio ho Marciana hasoru malu iha Largo-Lesidere hafoin sa’e taxi ba haan no pasiar iha Tasi-Tolu. Molok ba Tasi-Tolu, Julio sei liu husi nia uma, hodi foti tudik iha dapur no sikat iha nia faru laran la ho koñesimentu husi Marciana.
Hafoin haan, Julio ho Marciana ba tuur no ko’alia halimar iha tasi-ibun, besik Karantina. Julio hakarak atu hala’o ona asaun iha ne’eba, maibé tanba ema barak no balun haree hela, Julio la konsege realiza.
Iha tuku 18:00, Julio husu ba Marciana atu fila ona ba uma. Sira sa’e taxi no fila hikas mai iha Pantai Kelapa. Bainhira to’o, rai nakaras ona. Julio ho Marciana la’o tama ba dalan atu ba uma, teki-teki Julio losu sai tudik ne’ebé nia sikat iha nia faru laran hodi sona Marciana.
Hafoin halo hahalok ne’e, Julio foti mós veneno ne’ebé nia prepara ona, baigon kahur ho veneno laho (racun tikus) hodi hemu. Julio nia inan-aman ne’ebé mai uma hetan Marciana nia isin-mate no haree mós sira-nia oan latan hela iha ai-okos. Ho lais sira hahú kontaktu autoridade hodi atua situasaun.
Tuir alegasaun husi Ministériu Públiku (MP) liu husi audensia julgamentu iha Tribunal Distrital Dili (TDD) katak, Julio sona Marciana nia kalilin okos, hetan kanek tama klean haat (4) iha parte diferente husi didin hirus-matan sorin loos no ida iha sorin loos, kanek iha kabun, kanek iha koskoleta parte loos no kakorok okos.
“Nia (Julio) sona lezada (Marciana) nia kabun, hetan kanek iha kabun mai to’o iha husar, iha susun sorin mai to’o iha kalilin okos parte karuk. Lezada hetan kanek iha isin no ran sai barak halo nia monu tun ba iha dalan klaran,” deklara MP.
Ministériu Públiku akuza arguidu komete krime autór material ho forma konsumadu no krime omisidiu agravadu ne’ebé previstu iha artigu 139 kodigu penal Timor-Leste.
Ba Tribunal Julio dehan, durante tinan ida ona nia ho Marciana hela hamutuk ho Julio nia inan-aman nia uma iha Pantai Kepala, maibé Marcia nia inan-aman la aseita ho sira-nia relasaun domin no hadook Marciana husi nia.
“Ha’u gosta loos no hakarak atu moris hamutuk ho Marciana, problema ne’e familia husi Marciana mak la aseita atu ha’u ho nia moris hamutuk, tanba ne’e mak ha’u deside atu hakotu nia vida. Ha’u mós kahur baigo ho bee no racun tikus hodi mate dala ida de’it ho nia,” deklara Julio.
Julio rekoñese hahalok ne’ebé nia halo ona no deklara prontu atu simu pena prizaun ne’ebé kaman no todan.
Kazu Krime As
Kazu krime omesidu ne’ebé komete husi Julio ne’e sai hanesan kazu ida entre kazu lubuk ida ne’ebé mosu.
Ida ne’e bele haree husi dadus ne’ebé Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) fó sai katak iha loron neen (6) nia laran de’it iha fulan Abril 2017 PNTL rejista kazu krime 29 ne’ebé akontese iha Timor laran tomak.
“Iha fulan Abril, hahú iha loron 1 to’o 6, Komandu PNTL rejista kazu krime hamutuk 29,” informa Segundo Komandante Jerál PNTL, Komisariu Faustino da Costa.
Entre kazu hirak ne’e, Faustino dehan, iha kazu lubuk ida mak prosesu ona no kazu balun entrega ona ba Ministériu Públiku hodi prosesa.
Entre kazu hirak ne’e, nia dehan, númeru kazu iha Kapital Dili sei kontinua aas liu. Husi kazu 29, kazu iha Dili hamutuk 19.
