DILI: Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativa Espesiál Oekusi-Ambenu (RAEOA) sesante, Mari Alkatiri sente ‘fuan boot’ husi hakat sai husi Oekusi tanba mandatu remata ona maibé mehi ne’ebé iha seidauk atinji. “Mandatu remata, mehi seidauk remata. Mehi ne’e mak halo Oekusi sai laboratóriu no sai referénsia ba Timor laran tomak”, dehan nia, iha Aeroportu Komoro-Dili, horisehik. Nia hatutan, dala ruma ema bele dehan nia arogante, maibé saida mak agora nia halo sé de’it maka ba troka ninia fatin mós sei labele halo tuir. “Durante kampaña ha’u hateten, saida maka ha’u halo ona imi bele hadau maibé saida mak iha ha’u nia kakutak laiha ema ida atu hadau”, tenik nia. Politíka ne’ebé Alkatiri implementa ona iha Oekusi husik ho rezultadu, tanba ne’e ema hahú hadau malu, maibé ba munisípiu sira seluk ema lakohi liga. Nia rekoñese labele husik partidu FRETILIN, maibé mós labele husik Estadu. Tanba iha Konstituisaun RDTL define klaramente katak laiha ema ida maka boot liu Estadu. Sekretáriu Jerál Partidu FRETILIN ne’e lakohi halo espekulasaun ba lider foun ne’ebé atu troka ninia fatin, maibé kontinua fó esperansa nafatin ba povu. Ba kualidade servisu nian, nia preokupa tanba servisu ba nível nasionál nian laiha ona kualidade oinsa maka bele lori kualidade servisu ba Oekusi. Hakarak servisu ba produsaun no produtividade, laos dezenvolve bazeia ba saida mak Maromak fó ba ema, tanba Maromak fó mai ne’e hanesan tusan ida para atu dezenvolve husi servisu rasik. Arsenio Sente Todan Lidera RAEOA Entretantu, Prezidente Autoridade RAEOA Interinu, Arsenio Bano, sente todan bainhira lidera rejiaun autonoma laiha Mari Alkatiri. “Ha’u sente todan bainhira lidera Autoridade RAEOA mesak”, dehan nia, iha serimónia despedida, iha jardin Oebaba-Oekusi, horisehik. Arsenio konsidera Prezidente RAEOA sesante sai hanesan jestór di’ak no konsege hasai ona povu Oekusi husi situasaun izolamentu. Uluk povu iha ne’e la asesu ba eletrisidade, estrada no ponte. Bainhira udan tau povu sira labele ba mai tanba ponte laiha. Ohin loron atu udan boot, mota tuun povu sira bele lao ba mai ona tanba ponte iha ona no estrada ne’ebé konsege di’ak ona. “Ha’u fó obrigadu ba ita boot ba ona, ha’u sente semana ida ka rua ita boot tenke mai fila-fali”, dehan nia. Iha fatin hanesan, Sekretaria Rejionál Asuntu Finansas, Leonia da Costa Monteiro, konsidera eis-Prezidente RAEOA nia mandatu remata ona, maibé ninia misaun seidauk remata, tanba dezevolvimetu iha Oekusi ohin loron iha mudansa ne’e presiaza kontinuasaun. “Misaun seidauk remata, espera katak tempu besik bele fila-fali mai hamutuk ho povu Oekusi”, dehan nia. Iha fatin hanesan, tuir Eis-Prezidente RAEOA, Mari Alkatiri hateten, uluk atu implementa projetu ZEESM ida ne’e hetan apoiu husi governu, tanba kosidera projetu ne’e interese Estadu nian. Dezenvolvimentu iha Oekusi atu sai laboratóriu ba modelu no referénsia foun dezenvolvimentu Timor nian, ne’e sai dezafiu boot maibé nu’udar fudadór nasaun sim, maibé ohin loron derepente Oekusi sai maioria no minoria nian, maibé la’o ba mak haree. “Uluk ha’u mai la’os mesak, mai ho maun Xanana, hamutuk ho lia na’in, liu rai sira no joven Oekusi nia apoiu tomak mak loke loke dalan ba prossu ne’e, karik uluk dehan mai reprejenta minoria no maioria ha’u prefere iha CCF hodi jere partidu atu lori Vitoria ba ha’u nia partidu iha eleisaun,” dehan nia. Dezenvolvimentu ne’ebé la’o iha Oekusi, Alkatiri sei ba aprejenta ba iha munisípiu 12, rai ne’e kiik no nia ema oitua de’it, bainhira hakarak rai ne’e la’o ba oin tenke hamutuk, minoria ka maioria ne’e hanesan jogu demokrasia, bainhira adopta politíka ne’e susar tetebes rai pedasuk oan ne’e atu la’o ba oin. “Horisehik deside ona katak Arsenio Paxão Bano sai Prezidente interinu, atu labele husik lideransa iha ne’e mamuk, ha’u hakerek karta ona ba governu katak, ha’u sei la husik Arsenio mesak, tanba ne’e maluk sira laiha liafuan despedida, hanesan fundador nasaun, no fundador ZEESM, sei kontinua akompaña prosesu tomak iha ne’e la iha ema ida mak bandu ha’u.” Serimonia ne’e atu hamentin relasaun di’ak ba oin, la’os atu halo despedida permanensia. “Ha’u sei sai husi Oekusi, ha’u sei lori Oekusi ba munisípiu 12, entaun Oekusi ba hamutuk ho ha’u no ha’u sei fila fali mai iha Oekusi, ema ida sei la bandu.” Alkatiri hateten, ohin loron Oekusi sai ona husi izolamentu, no Oekusi sai ona sentru modernu ida, ne’e mak tenke lori ba munisípiu sira seluk. Dezenvolvimentu ne’ebé la’o iha Oekusi ema barak dehan estraga osan de’it, maibé realidade akontese katak dezenvolvimentu iha nasionál ne’eba gasta osan ba dezenolvimentu ne’e liu dala tolu orsamentu ba Oekusi nian, maibé dezenvolvimentu la akontese. Iha Oekusi ohin loron iha ona Estrada, irigasaun povu barak ohin loron halo natar sira nia foos ba faan ona iha merkadu. “Uluk mak ha’u hare Oekusi kiak, maibé ohin loron la kiak ona,” dehan nia. Alkatir Apela ba ba funsionariu tomak atu kontinua servisu hamutuk hodi , husi politíka nivel altur ami mak ko’alia. Alterasaun Lei RAEOA Razaun Alkatiri Lakohi Estende Mandatu Deputadu Bankada FRETILIN, Fabiao de Oliveira hateten, mandatu Prezidente Autoridade REAOA remata ona tuir lei numeru 3/2014. “Lakohi kontinua tanba mandatu hotu ona. Nia (Alkatiri) husu rasik atu lalika tan atu estende ninia mandatu ho razaun tanba alterasaun lei numeru 3/2014 liu husi Parlamentu Nasionál iha artigu 19 ho 21 ne’ebe fo kompetensia fila-fali Primeiru Ministru atu nomeia no fo pose”, tenik nia, iha Uma Fukun PN, horisehik. Nia dehan, uluk iha artigu 19 ho 21 ne’e fo kompetensia ba iha Prezidente Republika nomeia no fo pose bazeia ba proposta husi Primeiru Ministru no Konsellu Ministru. Tanba rejiaun administrativu Oekusi ne’e atu hanesan fali ho munisípiu sira seluk, maibé iha konstitusaun RDTL katak tratamentu espesiál ba Oekusi-Ambenu ho Atauru parte administrativu no ekonomikamente.