Xefe Unidade Banku de Sangue, HNGV, Januario da Cruz Freitas hatete, daudauk ne’e pasiente ne’ebé baixa iha HNGV kuaze sofre moras dengue no kada loron familia sempre husu ran atu apoiu ba labarik hirak ne’ebé persiza, maibé stok ne’ebé pasiente persiza laiha.

“Ita-nia raan mean baibain ne’e sufisiente hela maibé platelate ne’e mak mamauk, entaun hakarak ka lakohi familia sira mak tenke fó tanba ita-nia movimentasaun husi voluntaria sira ne’ebé hatama ran mós menus, entaun ita depende de’it ba familia,” dehan nia iha nia knaar fatin, Tersa (11/01).

Maske nune’e, nia dehan, nia parte sei halo ho posibilidade tomak ne’ebé iha hodi bele responde ba problema ne’ebé iha.

“Loos kazu dengue sa’e maka’as maibé ita-nia situasaun mak nune’e ona atu oinsa? Ita tenke pasensia, maibé ami nafatin esforsu ho posibilidade tomak atu bele responde ba problema saída de’it mak ami hasoru,” dehan nia.

Kazu Dengue Sa’e ba 262

Tuir dadus husi Departamentu Vijilansia Epidemolojia, Diresaun Nasionál Saúde Públiku, Ministériu Saúde, hahú husi 1 to’o 11 Janeiru 2022, kazu dengue hamutuk 262, husi kazu ne’e na’in 5 mak mate ona.

Husi númeru ne’e, kazu barak liu iha munisipiu Dili ho kazu 222, Manatutu ho kazu 17, Ermera ho kazu 9, Kovalima ho kazu 7, Vikeke kazu 4, Bobonaru kazu ida no Likisa kazu ida.

“Einjeral totál munispiu 7 mak daudauk ne’e rejista ona kazu dengue, nune’e kazu obitu ne’ebé iha, na’in 4 mai husi Ermera, 1 iha Dili, sira ne’e relata iha terseira semana iha fulan Janeiru nian,” informa Departamentu Vijilansia Epidemolojia liu husi komunikadu ne’ebé jornal INDEPENDENTE asesu, Segunda  (10/01).

Númeru kazu iha loron 10 ikus ne’e boot liu kompara ho kazu ne’ebé rejista iha fulan Dezembru tinan 2021 ho total kazu 225.

“Iha semana dahuluk no terseira kazu ultrapasa ona (kazu ne’ebé rejista iha Dezembru 2021). Iha probabilidade kazu sei aumenta.”

Komunikadu ne’e fó sai mós katak, idade ne’ebé afetadu mak menus husi tinan 14 ba kraik ho grupu idade tinan 5 to’o tinan 14 ho pursentu 46,5 no idade tinan 1 to’o tinan 4 pursentu 40,4.

Kalendariu epidemolojia ne’e mós hatudu, iha Munisipiu Dili, postu administrativu ne’ebé sai sai risku mak Dom Aleixo mai ho kazu 74, Kristu Rei ho kazu 45, Na’i Feto ho kazu 31 no Metinaru ho kazu 4.

“Husi kazu hirak ne’e maioria mai ho dengue fever hamutuk 173, dengue hemorrhagic fever 10, dengue shack syndrome 8.”

Ema ‘Riku’ mak Hakiak Susuk

Diresaun Nasionál Saúde Públika (DNSP), Ministériu Saúde (MS), konsidera kazu dengue sa’e maka’as iha Dili kauza husi komunidade ne’ebé iha karreta tanba soe roda karreta arbiru hodi kria susuk nia knuk.

“Iha loron hirak liu ba ekipa epidemolojia tuun ba haree susuk nia lalaok moris iha komunidade nia leet, tama ba iha uma luxu sira, liu-liu iha area Delta nian, husi uma-kain 60 resin mak identifika susuk dengue pozitivu moris iha uma leet.”

“Tanba ita haree vazu aifunan oioin de’it, karreta barak, roda mós barak, entaun ema sira ne’ebé ekonomia di’ak ne’e mak hakiak susuk barak, tanba ne’e ami husu atu komunidade iha konsiensia hodi limpeza uma sorin-sorin, organiza, rai didi’ak roda sira ne’e atu labele hamosu susuk, se lae mak ita kontinua rejista kazu dengue,” dehan Diretór Nasionál Saúde Públiku, MS, Carlito Correia iha nia knaar fatin, Segunda (10/01).

Nia hatutan, klaru katak MS tenke rega susuk maibé bainhria uma sira ne’e la hamoos mak susuk nia tolun no oan sei kontinua moris.

“Sa tan susuk rejiste ona, maske rega to’o produtu sira hotu, susuk la ta’uk tanba nia fatin atu subar iha. Entaun, se bainhira ita hamoos, halo ambiente moos mak hafoin ekipa saúde tuun ba rega, susuk ne’e mate, nia laiha ona, tanba ambiente moos, susuk nia knuuk laiha atu moris no tolun, tanba ne’e limpeza iha idaidak nia uma importante tebes,” dehan nia..