"Ha'u promulga OJE 2023, tanba fundu veteranu monu tiha ona, ha'u konsulta ho Prezidente Tribunál Rekursu no ha'u nia jurista sira mós konsulta, se nune'e ha'u bele promulga kedas ona OJE 2023 ka lae sira hatete, bele tanba buat ne'ebé monu mak fundu veteranu orsamentu seluk ne'e la monu," informa Prezidente Repúblika, José Ramos Horta ba jornalista sira hafoin remata abertura programa nutrisaun iha Palásiu Prezidensiál, Bairu-Pite, (15/12).
Nia haktuir, fundu veteranu ne'e buat ketak, ne’e duni labele demora, nune’e governu iha tempu prepara ezekusaun orsamentu fulan Janeiru, tan ne'e ohin kedas promulga ona, Parlamentu Nasionál la presiza kurize fali tanba fundu veteranu monu tiha ona.
Apartir ohin ka aban bainhira públika iha Jornál Repúblika mak ida ne'e ona. OJE 2023 redus ona billaun $ 1 no agora iha billaun $ 2.16," tenik nia.
Molok ne'e, Tribunál Rekursu (TR) deklara Fundu Kombatentes Libertasaun Nasionál (FCLN) ne’ebé Governu kria iha Orsamentu Jerál Estadu (OJE) retifikativu 2022 no kontinua iha Proposta OJE tinan 2023 inkonstitusionál.
"Juiz sira ne’ebé konstitui husi plenáriu, Tribunál Rekursu akordu hamutuk hodi deklara, iha forsa obrigatóriu jerál, inkonstitusionalidade, violasaun bá prinsípiu proporsionalidade utilizasaun rekursu natruais ne’ebé justa no igualilitária, respetivamente iha aqrtigu 1 no 139 husi konstituisaun,” publikasaun ajénsia notísia Lusa.
Iha artigu 139 hateten, riku soin rai nian ka rekursu naturál, iha kontinete no zona ekonomia eskluzivu ne’ebé fó moris ba ekonomia rai ne’e nian, nu’udár propriedade nasaun ne’e nian tenke utiliza ho justa no igualitária tuir interese nasionál. Tanba ne’e maka desizaun koletiva hosi juiz sira iha Tribunál Rekursu atu halo fiskalizasaun abstrata ba konstitusionalidade husi FCLN ne’ebé Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta rasik husu.
Horta konsidera, kriasaun FCLN ne’e ho totál billiaun $1, laiha relasaun ho objetivu ne’ebé hatuur iha OJE atu ajuda ka apoia populasaun ne’ebé maka sofre ba dezastre naturál no situasaun ekonomia globál.
Xefe Estadu husu fiskalizasaun ne’e hodi haree didi’ak ba fundu ne’e rasik ninia relasaun ho artigu lima iha Konstituisaun liga ho objetivu Estadu, valorizasaun rezisténsia, universalidade ho igualidade, ambiente ho dezenvolvimentu sustentável no rekursu naturais.
