Sinal husi apoiu ne’e mosu hafoin Laureadu Nobel da Paz, José Ramos Horta, hala’o vizita ba sede RNDJ-KRDTL hodi hasoru-malu ho Angela Freitas.
Iha Kinta (23/07), maizumenus tuku 9 dader, eis Prezidente Repúblika ne’e hakat ba sede nasionál RNDJ-KRDTL iha Bairo Formoza hodi hasoru-malu ho estrutura RNDJ-KRDTL.
Enkontru entre Horta ho lider RNDJ-KRDTL ne’ebé la’o besik oras rua (2) nia laran ne’e koalia kona-ba petisaun RNDJ-KRDTL hodi ezije ba Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lu Olo atu rezigna an husi nia kargu.
Hafoin enkontru refere, Horta hatete, nia halo vizita ba RNDJ-KRDTL tanba hetan konvite husi Angela Freitas no tanba mós nia koñese di’ak membru organizasaun ne’e.
“Bainhira ha’u simu konvite husi Angela Freitas hodi mai vizita fatin enkontru RNDK-RDTL ha’u labele hato’o razaun seluk atu labele mai.”
“Ha’u koñese membru hotu-hotu iha tinan barak nia laran no ha’u respeitu ba sira. Balun ema akademiku, balun ema ativista politiku hodi hola parte ba luta rejistensia Nasional iha tinan lubuk hirak nia laran, hanesan ha’u-nia tiu Aitahan Matak. Ha’u respeita loos sira, dala-ruma ita haluha tiha ema sira ne’e, sira-nia sakrifisiu no sira-nia terus durante tempu luta. Depois independensia 20 anos ne’e ita haree sira hetan saida, tanba ne’e baihira ha’u simu konvite ha’u labele hatete ha’u tempu laiha ka lakohi,” dehan Horta iha Sede Nasionál RNDJ, horisehik.
Tuir Horta, RNDJK-KRDTL laos de’it iha direitu maibé sira mós iha obrigasaun atu analiza, halo kritika no kestiona ba aktus sira ne’ebé Prezidente Repúblika halo ka Parlamentu Nasionál halo, ne’ebé tuir sira-nia hanoin no interpretasaun viola konstituisaun.
“Purtantu, tanba ne’e mak ha’u mai,.”dehan Horta.
Nia hatutan, inisiativa husi RNDJ-KRDTL lejitima ho seriedade, tanba buat hotu ne’ebé hala’o ho pasifiku no laiha violensia, tuir lei, ne’e totalmente lejitimu.
“Ita-nia rai bele ba oin, demokrasia bele klean no governu bele serbisu di’ak liu tan kuandu iha sosiedade sivil ka opozisaun ne’ebé matenek no estuda. Opozisaun labele hakilar de’it, labele baku fila de’it kadeira maibé tenke estuda, halo proposta alternative,” dehan nia.
Laureadu Nobel da Pas ne’e hatete, durante ne’e nia rona de’it intervensaun RNDJ-KRDTL liu husi media, no enkontru ida ne’e nu’udar enkontru dahuluk entre nia ho membru RNDJ-KRDTL.
“Primeiravez, foin mak ha’u tuur rona no ha’u mak koalia barak liu fali, neduni ha’u sei estuda petisaun ne’ebé sira prepara atu bele ajuda mós ha’u atu bele hatene liu tan prosesu ne’e, tanba ne’e mak ha’u mai,” Horta afirma.
Horta hatete, iha enkontru ne’e, nia aprezenta ninia hanoin kona-ba problema ne’ebé akontese ona durante ne’e no nnia sempre kestiona.
“Iha inisiativa ne’ebé grupu halo ne’e monu loos ba iha buat ne’ebé ha’u hanoin no sai ha’u-nia preokupasaun atu haree didi’ak konstitusionalidade ba aktu PR nian, no mós konstitusionalidade ba aktus iha PN no aktu sira husi governu nian. Tanba ema barak preokupa, korpu diplomatiku sira mós preokupa no hakfodak ho buat barbarak sira ne’ebé sira haree.
Eis PR ne’e hatete, problema ne’ebé mosu iha TL ne’e hahú bainhira PR la fó posse ba elementu CNRT nian iha governu konstitusional daualu.
Tan ne’e, nia dehan, hafoin rona esplikasaun no simu petisaun husi RNDJK-RDTL, nia sei estuda didi’ak molok deside aseita ka la aseita.
“Ha’u sei estuda didi’ak palavra por palavra, lina por lina, depois ha’u sei analija paragrafu ida ne’e koalia hanesan ne’e maibe paragrafu 5 koalia oin-seluk, ka paragrafu 2 tenke konfirma paragrafu 1, buat sira ne’e ha’u tenke haree didi’ak”.
“Ha’u seidauk asina (petisaun). Laiha dokumentu ida iha mundu ne’ebé mak ha’u asina taka matan. Ema lori mai, ha’u lee no estuda lina por lina, tanba dala-ruma ita assina de’it, fiar, depois ema seluk halo, depois problema tiha,” nia hatete.
Iha fatin hanesan, Portavoz RNDJ-KRDTL Angela Freitas hatete, prezensa Horta fó liu tan forsa ba RNDJK-RDTL atu kontinua sira-nia luta.
“Prezensa husi Dotor Ramos Horta ne’e fó liu tan forsa ba RNDJK-RDTL atu kontinua nafatin reforsa atu hafanu povu tomak katak ita presiza hatur fila fali ita-nia Konstituisaun ne’ebé Na’i-ulun sira viaola,” dehan Angela.
Kona-ba apoiu ba sira-nia petisaun, Angela dehan, ekipa RNDJ-KRDTL halibur hela assinatura husi povu iha munisipiu 12 no RAEOA, husi assinatura hirak ne’e mak sei komprova povu maioria mak la satisfas ho desizaun PR Lu Olo.
“Prosesu ne’e agora to’o ona 75% ona no ami sei presiza atu koalia nafatin, atu nune’e ami bele halibur assinatura sira ne’e hotu, atu nune’e bele hatudu publikamente katak maioria povu iha koñesimentu ba prosesu sira ne’ebé mak durante ne’e lao iha rai laran. Agora daudaun ami rekolla ona por volta de 30 miil pessoas ba assinatura no ami sei target ba 100 mill assinaturas ba leten,” katak nia.
Hafoin prosesu rekolla asinatura ne’e remata, Angela dehan, nia parte sei lori petisaun ba PR Lu Olo atu rezigna an.
“Inves de lori populasaun 100 mill hodi halo konsentrasaun iha Aitarak-Laran, maibe ami mai uluk ho petisaun ida ne’e, atu mai hafanu PR katak tempu to’o ona atu PR tenke rezigna an husi nia kargu nu’udar Prezidente RDTL,” deklara Angela.
