“Ema estranjeiru sira tama mai importante saida. Nia ema ida ne’ebé Estadu ne’e presiza tebes sira atu tama mai. Nia tama tuir regra saúde mundiál fó katak kualkér ema ne’ebé sai husi fatin ida tenke lori atestadu médiku,” dehan nia, iha plenária Parlamentu Nasionál, horisehik.

Nia dehan, ema estranjeiru ne’e tama mai iha rai hotu-hotu inklui Indonézia, Austrália no Singapura tenke lori atestadu médiku, no sira rasik mak selu ba fasilidade kuarentena, sira rasik mak selu teste kuandu atu haree ba Covid ne’e.

“Mas ita nian lae, ita mak atu responsabiliza ema estranjeiru sira tama mai, agora ita nian atu tama mai ita atu halo oinsá,” tenik Carmelita.

Iha fatin hanesan, Deputadu Bankada KHUNTO, Luis Roberto da Silva hateten, nasaun viziñu Austrália no Indonézia sira mai iha kuarentena obrigatóriu, maibé mekanizmu saida mak bele kria, sira selu rasik ka governu mak selu.

“Orsamentu ne’ebé ita koloka ba fundu Covid nian ne’e ita só selu de'it ba timoroan, maibé ba sira ne’ebé estranjeiru mai buka servisu iha ne’e no mai buka osan iha Timor-Leste sira mós tenke selu rasik sira nian durante iha kuarentena. Labele ita mak selu hotu de’it,” dehan nia.

Nia hatutan, husu ba governu bele kria mekanizmu halo nusa para bele haree ba situasaun sira hanesan ne’e.

“Tanba iha Austrália maluk timoroan ba iha Sidney no mós nasaun seluk mai iha Austrália sira mak seluk nia-aan rasik iha kuarentena.” nia akresenta.

Iha fatin hanesan, Ministra Saúde (MS), Odete Maria Freitas Belo hatete, durante ne’e servisu hamutuk ho Ministériu Negosiadu Estranjeiru Kooperasaun (MNEK) no Ministériu Interiór (MI) ba ema sira ne’ebé simu atu tama Timor-Leste mak hanesan diplomata sira no ema-sira ne’ebé halo servisu konstrusaun.

“Maibé ema sira hanesan vizitante pasiar ne’e ha’u hanoin ami seidauk iha aprovasaun atu sira bele tama,” dehan nia.

Nia dehan, orsamentu ne’ebé aloka ba iha Ministériu Saúde iha tokon $49, ho aplikasaun orsamentu ne’e la’o tuir nafatin hanesan aloka bens servisu, kapitál menór no kapitál dezenvolvimentu.

Iha bens servisu haree liu ba kompañia Catering ne’ebé prepara hahán ba sidadaun sira ne’ebé mai husi rai li’ur hela iha kuarentena no otél sira.

“Atu hatete katak pagamentu sira ne’ebé Ministériu Saúde halo ba otél no kompañia Catering ne’e halo hotu ona, maibé foin lalais iha semana-kotuk simu tan ita-nia sidadaun sira inklui sidadaun estranjeiru sira ho númeru ne’ebé boot tebes, ne’ebé ita-nia kuarentena labele akomoda ema hotu no ami uza orsamentu ne’ebé iha hodi aluga fali otél ne’ebé iha,” tenik Odete.