Tersa ohin (8/2), Tribunál Australia akuja Bernard ho nia kolega katak halo traisaun ba sira nia rain rasik, no kuarta aban (9/2) sei hala’o julgamentu.

Tanba ne’e, Parlamentu Nasionál Timor-Leste, tersa ohin aprova votus solidariedade ba Bernard Collaery ho nia kolega sira, ho votus a-favór 50.

Parlamentu Nasionál konsidera Bernard ho nia kolega sira hanesan ‘eroi’ ba Timor-Leste, tanba konsege salva rikusoin tasi timor nian, liuhusi informasaun sira ba aktu intelijensia Australia nian.

Prezidente Komisaun B, hanesan proponente ba proposta deputadu, José Agostinho Sequeira “Somotxo” hateten, Parlamentu Nasionál fó votu solidariedade ba Bernard Collaery ho nia kolega naran K.

Hanesan aktu ida ne’ebé hatudu ba povu Austrálianu liuliu ba sira na’in rua Bernard Collaery ho ninia testamuña ne’ebé fornese informasaun tomak kona-ba eskuta sira ne’ebé intelijensia australianu mai monta iha palacio Governu, Governasaun dahuluk.

Tanba ne’e, Governu Austrália kondena sira hanesan traidór, fó informasaun ba rai seluk kona-ba servisu intelijensia nian. Nune’e, tribunal akuza sira no kuarta aban (9/2) komesa halo julgamentu ba sira na’in rua.

Nia hateten, aktus Parlamentu Nasionál ida ne’e laiha intensaun seluk, tanba sira nia solidariedade tempu naruk, iha segunda-guera mundiál povu Australianu ho povu timorense hamutuk halo ona istoria.

Bernard Collaery Nia Luta ba TL

Iha tinan 1975, Bernard Collaery ho ninia maluk sira Australianu forma asiasaun ida naran Asosiasaun ba Kampaña Independensia Timor-Leste, iha Austrália hodi defende direitu povu Timor-Leste nian ba ukun rasik an.

Tinan 1989, Ministériu Negosiu Estranjeirus Austrália nian ho Indonézia asina akordu atu halo esplorasaun mina, maibé Bernard Collaery ho nia grupu hatama keixa ba tribunal internasionál hodi akuza akordu ida ne’e illegal, tanba hanesan direitu povu Timor-Leste nian.

Hafoin ukun an, Timor-Leste hakarak anula tratadu, hodi nune'e bele negosia limitasaun fronteira marítimu sira no hetan proveitu husi esplorasaun Greater Sunrise ne'ebé iha folin dolár billaun.

Atu koalia fali asuntu ne’e, Governu Australia tenki buka estratejia oioin oinsa atu hatene Governu Timor-Leste nia hakarak. To’o ikus batailla dahuluk maka, Governu Australia monta espionajen na’in hat (4) iha salaun reuniaun Palacio Governu, iha tempu Governasaun dahuluk tinan 2004, lidera husi Primeiru Ministru Mari Alkatiri.

Maibé intelijensia Australia sira nia tátika naksobu, hafoin Bernard ho nia kolega K tenki trai nia rain rasik hodi kontinua defende povu Timor-Leste nia direitu ba rikusoin sira. Bernard nia grupu tenki koalia sai aktu intelijensia Australia hasoru Governu Timor-Leste, iha tinan 2013, preparasaun ba negosiasaun tratadu CMATS nian.

Husi sira nia brani, Timor-Leste manan fronteira maritima no harii ona fundu minarai.

Iha tinan 2017, Timor-Leste ho Australia asina tiha akordu no tinan 2018 ratifika iha Parlamentu Nasionál kona-ba fronteira maritima.

“Tanba ne’e votus solidariedade ne’e hanesan aktus atu responde servisu no sakrifisiu sira ne’ebé Bernard Collaery ho nia maluk sira liuliu testamuña ida ne’ebé bolu naran K, ne’e  rekoñesidu internasionalmente lalika temi nia naran, informasaun sira ne’ebé ligadu ba ita nia rikusoin,” Somotxo relata.

Bernard Joseph Edward Collaery, moris iha Australia loron 12 Outubro 1944. Nia advogadu ida no eis politiku Australia nian.