La hatene klaru see mak sai inventór (penemu) ba kontrasepsaun (alat kontrasepsi) ne’e, maibé deskonfia ema uza ona kondom iha sekulu hirak kotuk ba.

Molok sekulu 19, ema halo kondom ho ekipamentu barak, hahú husi hena linen ne’ebé halo liu husi prosesu kimia ka parte isin husi animal, babain ninia tee-oan (usus) ka bílis (empedu).

Kondom buraixa foin populer iha seklu 20 nia klaran, molok hala’o industrializasaun iha inisiu seklu 20.

Kondom tuan liu hetan iha fatin lixu ida iha Kastil Dudley, Inglatera.

Kondom ne’ebé halo husi membran animal ne’e, hafoin hala’o ezame indentifka mai husi tinan 1642.

Maske peritu sira sei deskute karik kondom uza ona iha tempu antigu (kuno), klaru katak komunidade Ejiptu (Mesir), Grécia (Yunani), no Romano (Romawi) koñese ona planeamentu familiar.

Maibé, iha altura ne’eba responsabilidade atu hahoris labarik ne’e nudar responsabilidade masimu feto sira nian.

Notas lubuk husi tempu ne’eba maske ladun klaru maibé hakerek ona metodu kontrola partus. Maibé, istoriadór sira fiar metodu ne’e la’os uza kondom maibé ba liu oinsa atu halo de’it relasaun seksual.

Kona-ba kondom mós mosu iha lenda (legenda) Minos, Liura Kreta, Zeus nia oan no Europa. Lenda ne’e kona-ba maldisaun (kutukan) ba Minos ne’ebé halo ninia esperma iha ular ka sakunar.

Atu proteze sira-nia parseira, lenda ne’e hatete, Minos uza bibi nia bílis hanesan "kondom" ba feto sira.

Dezde mudansa iha Romano iha sekulu 5 Masehi, utulizasaun kontrasepsaun, inklui kondom, karik iha, laiha ninia dokumentasaun to’o seklu 15.

Notas antigu mundu Musulmanu no Judeu (Yahudi) iha sekulu klaran (pertengahan) iha referensia balun ne’ebé ilustra ekipamentu kontrasepsaun ba mane.

Iha deskonfiansa, ema iha tempu ne’eba kose sira-nia sasan lulik ho tar ka jus lis. Notas balun esplika mós sasan balun hanesan kondom maibé esplikasaun ne’e hakerek ladun moos.

Prova inisiu utulizasaun kondom hetan iha Europa iha seklu 16 iha Italia.

Iha 1564, doutór ida ho naran Gabrielle Falloppio hakerek kona-ba moras sífilis (sipilis) ka iha momentu ne’eba hanaran "Ema Fransa-nia Moras”.

Atu evita moras ne’e hada’et, Falloppio sujere atu mane sira uza "hena" linen iha sira-nia sasan lulik.

Hena ne’e tenke suku tuir medida husi sasan lulik nune’e labele naklosu bainhira uza.

"Kondom" antigu ne’e kompleta ho pita kór de-roza (merah muda), ne’ebé tuir Falloppio feto sira sei gosta, atu halo aperta hena ne’e.

Molok hala’o relasaun seksual, Falloppio sujere atu mane sira habokon hena ne’e uza sira-nia kabeen ka hidratante (pelembab)