Iha livru istória rezisténsia ne’e, nia kontéudu hatete kona-ba Brigadeiru Jenerál, Cornelio Ximenes Maunana ho Lore-oan, nia partisipasaun luta ba libertasaun nasionál durante tinan 24.
Livru ne’e hakerek husi Amito Qonusere Araújo, durante halo estudu, elabora to’o finaliza ho durasaun tempu tinan rua-resin, hahú husi tinan 2020 to’o fulan-Agostu 2022, ho kapítulu hamutuk 14, no iha pájina 229.
“Ha’u ho inisia vontade no konsiénsia hodi hakerek livru. Livru ne’e nia kontéudu konta kontribuisaun ka partisipasaun luta Brigadeiru Mau-Nana hamutuk ho povu Lore-oan iha tempu rezisténsia, tanba iha prosesu luta libertasaun Timor-Leste no povu Lore-oan mós barak mak mate no lakon família inklui balun uma odamatan taka. Ho livru ida ne’e ema bele akompaña istória povu Lore nia luta,” hateten Amito Qonusere iha auditóriu Kuartél Jenerál Fatuhada, tersa (30/08).
Iha Livru rezisténsia ne’e, eskritór dehan, hanesan parte ida bele prezerva istória luta na’in-sira nian liuliu asu-wa’in Lore-oan sira ne’ebé hamutuk ho Brigaderu Jenerál Mau-Nana iha prosesu luta libertasaun.
“Hakerek livru rezisténsia ka istória luta nia hodi ita bele prezerva atu jerasaun foun bele akompaña,” nia afirma.
Iha fatin hanesan, Brigadeiru Jenerál Cornelio Ximenes “Maunana”, hateten livru ne’ebé eskritór hakerek ne’e rezultadu husi entervista no mós testamuña sira ho intensaun atu fó sai partisipasaun luta libertasaun atu ema hotu ka jerasaun foun akompaña hodi hatene.
“Maske buat balun husi livru ne’e seidauk kompletu no la perfeitu hanesan eskritór husi livru ne’e hateten, maibé ida ne’e natoon ona tanba buat ne’ebé hakerek ne’e rezultadu husi ha’u nia intervista no buat ne’ebé tastamuña sira hato’o,” Brigadeiro Jenerál Mau-Nana haktuir.
Nune’e, Mau-Nana dezafia ba eskritór sira seluk atu buka lutadór sira seluk, ne’ebé uluk luta iha ai-laran hodi prezerva atu jerasaun foin sira bele akompaña.
“Ba lansamentu livru ohin ne’e la’ós ha’u nia kontente no orgullu, maibé ho lansamentu ida ne’e ha’u dezafia ita bo’ot sira atu buka lutadór sira seluk ne’ebé uluk luta iha ai-laran ba auto determinasaun Timor-Leste nian hodi buka hakarek sira nia istória, nune’e bele rai ba jerasaun sira tuir mai,” nia dehan.
Entretantu, Xefe Estadu Maiór Jenerál F-FDTL, Tenente Jenerál Falur Rate Laek, hatete, prosesu libertasaun nasionál ne’e Lore-oan barak mak envolve iha funu hodi terus no mate.
“Ha’u koñese di’ak ha’u nia maun Maunana, nia gerilleiru ida umilde duni, aleinde ha’u koñese nia, ha’u mós koñese Lore-oan barak mak kontribui no dedika sira nia-aan ba ita nia luta, nune’e presiza hakerek lutadór nia istória atu bele prezerva no rai ba ita jersaun sira mai, nune’e sira koñese ita nia martires sira ne’e,” katak Tenente Jenerál Falur Rate Laek.
“Istória mak ita nian klamar no istória mak ita nia hun, istoria mak ita nian espirítu, se ita laiha istória ne’e ita namlele de’it, tanba ne’e ita presiza hakerek ita nia istoria, tanba joven agora la hatene istória luta libertasaun nasionál tanba influensia ona mundu dijitál, tanba ne’e liu husi meiu sira ne’e, ita bele eduka sira bele hatene eroi sira nian istória ho di’ak liu tan,”dehan Tenente Jenerál Falur.
Nune’e mós, Eis Xefe Estadu Maiór Jenerál F-FDTL, Tenente Jenerál Reformadu Lere Anan Timur, hatete, prosesu luta ba ukun-aan la fasil. Tanba ne’e presiza hakerek livru nune’e bele prezerva istória líder sira nian, nune’e jerasaun sira aban bainrua bele hatene di’ak liu tán istória lider ida-idak iha prosesu luta ba ukun rasik-an,”dehan Lere Anan Timur.
Enkuantu, Governu liu husi Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Mericio Juvinal dos Reis Akara, hatete, lori Governu nia-naran kongratula hakarek na’in- ba livru Rezisténsia “Mau-Nana Umilde no Revolusionáriu”.
“Ha’u hato’o parabéns ba eskritór tanba ita bo’ot hanesan osan mean nasaun nian. Tanba ita fó valorizasaun ba lutadór hodi hakerek nia istória ba luta ukun-rasik aan,” dehan nia.
Nune’e, Governante ne’e promote, sei ko’alia ho Parlamentu Nasionál atu aselera lei direitu autór, nune’e bele fó valorizasaun ba eskritór livru sira iha Timor-Leste, atu enkoraza sira bele hamosu kreatividade sira hodi prezerva istória luta nain-sira nian iha tempu rezisténsia no liu-liu bele hatama ba kurikulu edukasaun hodi hanorin estudante sira.
“Oitavu Governu liu husi Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, mós lansa ona fatuk dahuluk ba biblioteka nasionál ho intensaun katak lee livru mak fó nutrisaun ba kakutak, nune’e atubele rekolla livru istória rezisténsia hodi rai iha biblioteka hodi jerasaun foun sira bele lee”, nia afirma.
Konselleiru Sentru Nasionál Chega (CNC), Padre Juvito do Rego, mós hato’o parabéns ba eskritór tanba bele hakarek ona istoria lutadór ida nia ho títulu “Mau-Nana Umilde no Revolusionáriu”.
“Parte CNC prontu apoia ba kualker eskritór sira ne’ebé hakarak hakerek istória lutadór sira nia ba iha livru. Ita tenke hakarek istória atubele transforma ba iha jerasaun foun sira atu hatene no akompaña lutadór sira nia istória ida,” Padre Juvito afirma.
