Governu ho PNUD lansa Balkaun Úniku iha Manatuto fó Dalan ba Desentralizasaun Featured

By Mariano Mendonca Maiu 06, 2024 228
Governu dasia liu husi Ministériu Administrasaun Estatál (MAE), servisu hamutuk ho Programa Dezenvolvimentu Nasaun Unidas (PNUD) hodi estabelese Balkaun úniku, iha munisípiu Manatuto ne’ebé lansa ona hodi fó dalan bá implentasaun desentralizasaun. Foto:INDEPENDENTE. Governu dasia liu husi Ministériu Administrasaun Estatál (MAE), servisu hamutuk ho Programa Dezenvolvimentu Nasaun Unidas (PNUD) hodi estabelese Balkaun úniku, iha munisípiu Manatuto ne’ebé lansa ona hodi fó dalan bá implentasaun desentralizasaun. Foto:INDEPENDENTE.

DILI: Governu dasia liu husi Ministériu Administrasaun Estatál (MAE), servisu hamutuk ho Programa Dezenvolvimentu Nasaun Unidas (PNUD) hodi estabelese Balkaun úniku, iha munisípiu Manatuto ne’ebé lansa ona hodi fó dalan bá implentasaun desentralizasaun.

Iha ámbitu lansa Balkaun úniku, Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão hatete, lansamentu ida-ne’e nu’udár serimónia importante teb-tebes, tanba kria ona baze no kondisaun bá desentralizasaun bá Governu lokál.

Primeiru-Ministru konsidera desentralizasaun ne’e la’ós de’it hili Prezidente Autoridade Munisípiu sira, maibé hatuur bu'at hotu-hotu ne’ebé Governu sentrál halo iha Governu lokál.

“Ho sistema ida-ne’e ita garante katak, sé mak atu vota iha kartaun ne’ebé lo'os duni, kona-bá pasaporte mós ita enfrenta problema barak, tanba sidadaun estranjeiru mós bele hetan pasaporte Timorense. Ne’e tanba jogadas tun jogadas sa’e, ne’ebé sistema ida-ne’e, atu garante transparénsia iha asaun hot-hotu ho objetivu atu serbí povu ida-ne’e,” Dehan Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Domingu (04/05).

Tan ne’e, Xefe Governu mós husu bá ministériu sira atu koopera, tanba bainhira atu tama ona ba Governu local, atu haree bá edukasaun, saúde, agrikultura no assuntu prioridade sira-ne’ebé Governu sentrál la konsege haree.

“Ita nia sorte rai ki’ik ida, maske rai ki’ik ida, atu asiste nesesidade husi suku ida ka postu ida, tinan-tinan ita simu pedidu hodi fó atensaun bá suku ka postu ida mosu krítika, ne’e mak Governu lokál importante tebes atu komesa. Ho ida-ne’e mak joven sira iha munisípiu prepara aan iha área finansa, administrasaun, planeamentu, enjeñaria, hodi implementa Governu lokál haree bá nesesidade sira ne’e komesa korresponde neineik no mós sei iha assembleia munisipál,” PM Xanana Informa.

Xefe Governu husu mós bá kada munisípiu katak, ho introdusaun balkaun úniku, atu identifika tékniku husi kada sidadaun hanesan iha área enjeñaria hira, hodi bele haree ona kbi’it kada sidadaun nian to’o iha ne’ebé no kada munisípiu hatene ona oinsá atu bele prepara aan bá desentralizasaun ne’e.

“Balkaun úniku kapás no foin hahú ne’e sei iha problema, tanba ne’e, ha’u bolu atensaun bá membru Governu sira katak, la’os ita loke de’it ka harii de’it, maibé liu tiha ne’e la kontrola, liu-liu bá passaporte ne’ebé ninia atendimentu sei to’o postu sira, tenke haree didi’ak. Tanba iha problema balun katak ema estranjeiru halo maneira oin-oin hetan tiha passaporte. Enkuantu timoroan forma naruk la hetan pasaporte,” haktuir PM Xanana.

Tan ne’e, husu bá membru Governu sira tenke iha responsabilidade iha konta no responsabilidade iha servisu. Sé la’e Governu bele kria tiha bu'at sira-ne’e mós bainhira laiha responsabilidade bá servisu hanesan de’it.

Iha fatin hanesa, Prezidente Autoridade Munisípiu Manatuto, Luís Inacio Henrique Fernandes, hodi povu Manatuto oan tomak nia naran sente onradu, tanba Governu Konstitusionál dasia hili Manatuto nu’udár lansamentu dahuluk balkaun úniku ni’an.

“Bainhira ami halo diskusaun ho MAE, atu harii uma ne’e, tempu badak tebes. Maibé finalidade konstrui fulan ida de’it no daudaun bele lansa no ba oin bele utiliza hodi atende populasaun ne’ebé presiza hodi trata dokumentu sira-ne’ebé durante ne’e trata lori tempu naruk,” Nia salienta.

Tan ne’e, Prezidente Autoridade hodi povu Manatutu nia naran hakarak agradese bá Ministériu Administrasaun Estatál (MAE), Ministériu Justisa (MJ), Ministériu Transporte no Komunikasaun (MTK) no Programa Dezenvolvimentu Nasaun Unidas (PNUD), ne’ebé servisu hamutuk hodi ikus mai halo lansamentu bá atendimentu sidadaun sira iha balkaun ida de’it.

Nune’e mós Adjunta Reprezentante PNUD, Adeline Carrier reforsa, ho ezisténsia Balkaun Úniku nian, fiar katak sei hadi'a efisiénsia no efetividade servisu públiku, liu husi redúz kustu osan tranzasaun no burokrásia.

“Inisiativa ne'e sei kombate korrupsaun no assegura katak, ema hot-hotu simu servisu kualidade ne'ebé sira merese. Inisiativa ne'e hanesan kompromisu konkretu atu promove governasaun di'ak liu husi estratéjia desentralizasaun ne'ebé adapta ho nesesidade populasaun,” Nia relata.

Tanba ne’e, Balkaun Úniku hanesan inovasaun ida iha fornesimentu informasaun no servisu públiku bá sidadaun sira no mós seitór privadu sira. Hanesan modelu servisu foun ne’ebé oferese atensaun personalizada iha espasu físiku ida-ne’ebé úniku iha nível lokál.

Ho promosaun bá kultura inovadora iha prestasaun servisu ba Administrasaun Públika, objetivu Balkaun Úniku atu redúz burokrásia no korrupsaun, simplifika prosedimentu sira, aselera no moderniza prestasaun servisu públiku sira.

Nia haktuir, iha ninia versaun dizital, Balkaun Úniku hanesan fonte konfiável ida no seguru ba assesu informasaun kona-bá prosedimentu bá assesu servisu públiku, konstitui hanesan feramenta importante ida bá transparénsia ativa.

Ninia vizaun sai hanesan referénsia nasionál iha disponibilizasaun informasaun no servisu públiku sira, promove kontunuidade, hadi’a kualidade atendimentu no modernizasaun Administrasaun Públika.

Misaun maka, demokratiza assesu bá informasaun no servisu públiku sira hamutuk ho populasaun, liu husi unidade atendimentu prezensiál no online, ho foku bá iha transparénsia, efisiénsia no kualidade. Garante sustentabilidade no kapilaridade modelu atendimentu foun ne’e, iha páis tomak, hodi amplifika kanál komunikasaun entre Administrasaun Públika no populasaun. Balkaun úniku iha ninia valór sira hanesan, inovasaun, transparénsia, asesibilidade, étika, kooperasaun no efisiénsia.

Purtantu, edifísiu no fasilidade iha Balkaun úniku ne’e hetan bensaun husi Pároku Santo António Manatuto, Padre Nelson Freitas, no entidade sira tesi fita hamutuk. Plaka ne’ebé tau iha Balkaun Úniku iha rua, ida asina husi Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão no Prezidente Repúblika (PR), José Ramosn Horta no plaka seluk asina hosi Ministru Administrasaun Estatál, Tomás do Rosário Cabral ho PNUD.

Enkuantu, partisipa iha serimónia lansamentu ne’e mai huai membru Governu, reprezentante Prezidénsia Repúblika, Prezidente Tribunál Rekursu, Deolindo dos Santos, Vise-Prezidente Parlamentu Nasionál, deputada Maria Terezinha Viegas, Xefe Estadu Maiór-Jenerál FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL), Tenente Jenerál Falur Rate Laek, Komandante Jerál Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Komisáriu Jerál Henrique da Costa, Autoridade lokál no populasaun Manatuto.

Rate this item
(0 votes)

Independente Digital TV

Tuir ami iha Twitter

Kalendariu Notisia

« May 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31