Vise-Presidente Bankada FRETILIN, Francisco Branco hateten, Timor ukun aan ona iha tinan 16 nia-laran no kada tinan tenke aprova osan, maibé OJE 2019 ne’e marka rekor foun tanba osan ho montante ne’ebé boot tebes.
Investimentu ba setór produtivu sira hanesan edukasaun, saúde, agrikultura no infraestrutura bázika ne’e ho porsaun ne’ebé ki'ik la to’o 15%. Ne’e hatudu orsamentu ne’e la foku ba nesesidade povu nian.
“Governu la fó importánsia ba dezenvolvimentu setór produtivu ne’e. Sira la respeitu ona povu tanba la halo tuir ona kompromisu eleitorál”, tenik Branco, iha Uma Fukun PN, horisehik.
Orsamentu ba tinan ida ne’e nian ne’e la reflete povu nia moris, tanba iha territóriu laran tomak povu maioria agrikultór, maibé la investe ba iha ne'ebá hodi garantia sirkulasaun osan ba povu liu husi produtu sira ne’ebé produs.
Alende ne’e, hanesan edukasaun ne’ebé atu garantia fini di'ak ba nasaun ne’e iha futuru, mina no gás loron ruma sei maran maibé rekursu umanu iha kualifikadu la iha mina mós nasaun sei la’o ba oin tanba nasaun balun hatudu ona mundu.
Nia hateten, ba bee moos no saneamentu ne’e nesesidade bázika mais importante ba moris povu nian, maibé saida mak akontese? Povu iha área remota ne'ebá la asesu ba kanalizasaun bee moos nian maibé governu la fó prioridade hodi tau osan ba ne'ebá.
“Haree husi aspetu hirak ne’e, hanesan bankada opozisaun sente osan ne’e ba de’it projetu boot mak ami husi partidu FRETILIN foti ona pozisaun sei vota kontra proposta OJE 2019 nian”, dehan nia.
Iha fatin hanesan, Presidente Parlamentu Nasionál (PN), Arão Nóe de Jesus hateten, deklarasaun bankada FRETILIN nian atu vota kontra proposta lei OJE 2019 nian ne’e sira nia direitu.
Ohin, Hahú Debate OJE 2019
Parlamentu Nasionál, ohin, hahú debate OJE 2019 nian iha jeneralidade, maibé membru governu na’in sia seidauk kompletu mós to’o ohin loron laiha informasaun bainhira mak atu kompleta.
Presidente PN Arão Nóe hateten, membru governu ne’ebé to’o oras ne’e seidauk kompletu ne’e fila-fali ba Primeiru Ministru ho Prezidente Repúblika atu buka meiu rezolve, tanba ne’e sira nia kompetensia.
Parlamentu Nasionál agora atu fokus ba debate OJE 2019 nian oinsá atu bele jere, hodi nune’e diskusaun ne’e bele la’o di'ak to’o hetan aprovasaun iha finál globál.
“Iha debate OJE 2018 hahú husi audiénsia públiku mai iha jeneralidade no espesialidade membru governu la kompletu ne’e susar uitoan, liu-liu ba iha área sira ne’ebé ministru seidauk iha”, dehan nia.
Situasaun ne’e hahú kedas iha debate OJE 2018 nian mai to’o agora, entaun problema ne’e hanesan de’it. Tanba ne’e, prosesu ba debate OJE 2019 nian sei aplika tuir saida mak halo ona iha tempu liubá.
Iha fatin hanesan, Vise-Prezidente PN, Maria Angelina Sarmento hatete, komisaun espesializada sira halo ona audiénsia públiku ho liña ministeriál sira termina ona iha loron 29 Novembru 2018.
Iha Sesta 30 Novembru to’o 5 Dezembru 2018, Komisaun C PN sei elabora relatóriu husi komisaun espesializada sira relasiona audiénsia publika ne’ebé sira halo ho liña ministeriál sira.
Relatóriu hirak ne’e elabora hotu ona iha loron 6 Novembru Komisaun C PN sei aprezenta iha plenária nune’e iha lokraik kontinua tama ba diskusaun jeneralidade.
Diskusaun OJE 2019 iha jeneralidade loron haat no espesialidade loron lima, tanba ne’e debate ne’e sei kumpre loron sia, inklui ho votasaun finál globál.
“Bazeia ba planu kalendáriu ne’ebé aprova iha enkontru lider bankada nian másimu iha loron 21 Dezembru sei halo votasaun ba finál globál”, dehan nia.
Nia hatete, tempu ne’ebé determina ona ne’e sufisiente ona atu debate OJE, tanba ne’e sei sei utiliza tempu ho di'ak hodi halo diskusaun.
