Print this page

Karta aberta husi Lao Hamutuk ba Prezidente Parlamentu Nasional kona ba Diskusaun OJE 2026 Featured

By Lao Hamutuk Setembru 26, 2025 370
 Lao Hamutuk
Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu
Rua Felicidade, Gricenfor, Bairro Central, Dili, Timor-Leste
Tel: +670-3321040 ka +670-77234330 (mobile) email: Este endereço de email está sendo protegido de spambots. Você precisa do JavaScript ativado para vê-lo.
Website: www.laohamutuk.org
26 Setembru 2026
Sua Exelénsia Maria Fernanda Lay
Prezidente Parlamentu Nasionál Repúblika Demokrátika Timor-Leste
Hato’o mós ba; 
Prezidente Komisaun Permanente Espesializada C no D Parlamentu Nasionál, fahe mós ba media sira
Asuntu: Apresiasaun, preokupasaun no apela ba Hametin Transparénsia no Partisipasaun iha Debate Proposta Orsamentu Estadu ba Tinan Fiskál 2026
Exelénsia,
Ho konsiderasaun aas, ami hato'o apresiasaun ba lideransa Parlamentu Nasionál nian, liuliu ba maneira responsavel no diálogu ne'ebé mak hala'o ho manifestasaun estudante sira nian foin lalais ne'e. Ami apresia katak Parlamentu Nasionál bele resposta lalais ho revoga Lei Pensaun Vitalisia ne’ebé sai preokupasaun tinan barak antes ne’e. 
Ami rekoñese realizasaun sira hodi garante orden públika enkuantu respeita direitu fundamentál sira, no mós Parlamentu nian vontade atu rona no envolve ho Juventude Timoroan sira.
Governu sei hato’o submisaun Proposta Orsamentu Estadu ba tinan 2026 ba Parlamentu Nasionál iha semana oin tuir kalendáriu orsamentál ba tinan fiskál 2026, presiza konsidera asuntu transparénsia no partisipasaun ba prosesu esensiál ida ne’e.
Iha tinan hirak liu ba, falta publikasaun regular iha Parlamentu Nasionál nian website kona-ba dokumentu xave sira, hanesan proposta orsamentu, no paresér komisaun nian. Lakuna ida-ne'e limita abilidade sosiedade sivíl, akadémiku, mídia, no públiku en-jerál atu monitoriza situasaun ho maneira ne'ebé informadu. Ministériu Finansa publika proposta no livru sira maske dala ruma tarde.
Liután, observa diskusaun Parlamentár sira foin lalais ne'e kona-ba orsamentu privativu Parlamentu Nasionál nian ba 2026, ami hetan katak montante ne'ebé aloka ba promosaun transparénsia relativamente ki'ik kompara ho programa sira seluk. Situasaun ida-ne'e reforsa preokupasaun katak sistema transparénsia bele la hetan prioridade ne'ebé loos iha futuru bainhira la adota estratéjia ida ne'ebé klaru atu hametin no investe iha ida-ne'e.
Haktuir mak pontu balu ne’ebé presiza mós konsidera:
1. Ami enkoraja Sua Exelénsia no Komisaun Permanente Espesializada sira atu hatuur alokasaun rekursu finanseiru no umanu adekuadu hodi hametin mekanizmu transparénsia.
2. Publikasaun ba informasaun kompletu, akuradu no asesivel ba proposta orsamentál, relatóriu, opiniaun, no ajenda debate;
3. Promosaun kanál partisipasaun inkluzivu, asegura katak Sosiedade Sivíl, Juventude, Akadémika, media, públiku no organizasaun relevante sira bele kontribui ho efetivu ba prosesu debate no aprovasaun Orsamentu Estadu 2026 nian.
Ami reitera ami nian vontade tomak atu partisipa ho konstrutivu iha audiénsia parlamentár sira, hodi fahe análize, rekomendasaun, no kontribuisaun sira ne’ebé bele halo riku liu tan debate públiku, hametin sidadaun sira-nian konfiansa iha instituisaun sira, no garante katak Orsamentu Estadu 2026 responde ba nesesidade no prioridade reál povu timoroan nian, atuál no futuru naruk mai.
Ami prontu atu partisipa iha eventu hotu – hotu relasaun ho diskusaun ba prosesu OGE 2026, inklui semináriu panorama orsamentál hanesan Komisaun C organiza iha tinan kotuk, ami mós sei partisipa iha audiénsia nakloke ho Komisaun C no D Parlamentu Nasionál no sesaun relevante sira seluk.
Ami espera katak rekomendasaun sira-ne’e sei hetan konsiderasaun ho seriedade ne’ebé loloos, ba atensaun no kolaborasaun tomak ami hato’o obrigada barak. 
 
 
Marta da Silva
Koordenadora, ONG La'o Hamutuk
Rate this item
(0 votes)
Last modified on Sexta, 26 Setembru 2025 20:50