Ministru ne’e hatete, markasaun ne’ebé governu halo ne’e tanba nesesidade dezenvolvimentu nian.
"Ha’u lakohi ko’alia barak, hein de’it rezultadu mak justifika. Sira ko’alia lai, direitu uma-nain hakarak protesta, tanba ema barak seidauk imajina buat ne’e atu sai loos oinsá. Ne’ebé, ita tenke pasiénsia nafatin hodi atua ita-nia komunidade no povu sira-nia hakarak. Ita buka par neneik-neneik sira mós bele simu no sira bele kompriende," dehan Samuel hafoin reuniaun Konsellu Ministru, Kuarta (12/03).
Tuir nia, ohin loron komunidade sira bele dehan Ministru la di’ak, maibé dala-ruma aban-bainrua mak sira foin hakfodak hodi dehan: “sorte, la loke estrada ba futuru la’o husi Kuluhun to'o Fatuahi oras lima mak to'o”.
"Ne’e maka ha’u dehan, ita alarga atu 10 metrus ka 20 metrus ka 50 metrus ne’e tanba nesesidade, maibé ha’u lakohi ko’alia barak, ha’u ema ida gosta halo servisu mak barak, depois imi liu ba ha’u halo hotu ona mak la di’ak ne’e imi-nia direitu atu protesta, mais agora ha’u halo hela servisu, entaun fó tempu par ha’u halo lai to."
Maibé, nia hatete, loloos atu loke to'o metru 23, tanba tenke hanoin katak iha tinan 10 ba leten ka bele la to’o tinan 10 bele akontese engrafamentu tanba karreta ne’ebé tama barak.
“Imi ba husu iha portu katak tinan ida karreta hira mak tama iha Timor, bele la to’o, se la to’o ona ita labele hanoin atu sobu tan uma. Estadu iha espasu bele halo ba leten, mais kuandu kloot, tinan 10 mai ema hotu-hotu iha andár haat no 20 iha sorin-sorin, laiha ona posibilidade atu halo ba leten, bele halo mais governu tenke gasta osan barak ba indimnizasaun ba uma andár no loza boot sira.”
Tanba ne’e, tuir Ministru ne’e governu hakarak halo luan kedan nune’e karik la to’o tinan 10 mak mosu engravamentu, governu sei iha espasu atu bele halo estrada ba leten no la presiza atu sobu tan uma.
"Ohin sira hotu bele hakilar ha’u, mais ba futuru sira labele haluha mós ha’u. Rai ne’e ita hotu nian, ha’u fiar ita hotu hakarak rai ne’e ba oin. See mak hanesan Timor-oan, see mak lakohi rai Timor ne’e ba oin? Ha’u fiar hotu-hotu hakarak ba oin."
"Loos duni, ha’u mós rona no balun kestiona no barak liu la kestiona. Prontu balun ne’ebé kestiona, maibé ha’u lakohi atu buka razaun par ita atu justifika dehan see mak loos, see maka sala, maibé klaru katak sira ne’ebé fó ona sira-nia rai no uma par hodi dezenvolvimentu la’o, governu sei hatudu buat di’ak liu, sira mós bele sente dehan puas no sente katak sira mós kontribui, sente kontente ho buat ne’ebé sira fó," nia dehan.
Kona-ba prosesu pagamentu, nia dehan, barak liu hatama ona sira-nia dokumentu no hatama sira-nia númeru konta bankaria, nune’e prosesa ona atu halo pagamentu.
"Dala-ruma ita mós konfuzaun tanba ita husu dehan see mak hakarak halo dezenvolvimentu? hotu-hotu hakarak. Ita hotu-hotu hakarak dezenvolvimentu mais ita lakohi kontribui ita-nia rai no uma sira ba, ida ne’e ita halo nusa?," katak nia.
Molok ne’e, komunidade sira iha suku tolu iha Postu Administrativu Kristu Rei, kontra markasaun daruak ba alargamentu estrada diresaun Kuluhun to’o Fatuahi, ne’ebé halo husi Ministériu Obras Publika.
Razaun prinsipal husi komunidade afetadu sira iha suku Bekora, Kamea no Ailok hodi kontra markasaun daruak tanba estatutu rai, maioria rai privadu, nune’e bainhira Estadu hakarak atu utiliza rai privadu ba interesse publiku nian tenke halo tuir prosesu legal bazeia ba Lei Nú. 8/2017 kona-ba Espropriasaun ba utilidade publika ne’ebé regula kona-ba kondisaun no prosesu atu okupa propriedade privada ba utilidade publika.
Hafoin enkontru entre komunidade sira ho ekipa husi governu ne’ebé lidera husi Sekretariu Estadu Asuntu Toponomia no Organizasaun Urbana, iha 10 Janeiru 2025, komunidade afetadu hatudu koperasaun di’ak.
“Ami kontribui ba prosesu desenvolvementu ba iha markasaun (dahuluk) alargamentu estrada, maske Governu seidauk halo sosializasaun. Ami idaidak, nain rasik sobu ami-nia obra maske Governu seidauk kumpre nia dever tuir prosedimentu husi lei númeru 8/2017,” deklara komunidade afetadu liu husi komunikadu imprensa ne’ebé jornal INDEPENDENTE asesu, Segunda (03/03).
Maibé, ba markasaun daruak, komunidade afetadu sira deklara kontra, tanba afeita ba komunidade afeitadu nia vida moris ne’ebé maioria depende ba atividade negosiu husi rai ne’ebé hetan markasaun.