Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão hatete, selebrasaun ba tinan 23 restaurasaun independénsia buat hotu-hotu la'o di'ak, apezar iha violénsia uitoan iha Kailako.

"Ha'u ho Prezidente Repúblika, ami atu fó hatene ba povu tomak katak, kontente tanba iha selebrasaun ba tinan 23 restaura independénsia buat hotu-hotu la'o di'ak, apezar iha violénsia uitoan iha Kailako.”

“Haree ba, haree mai, arte marsiais nafatin, ne'ebé ha'u informa ba Prezidente Repúblika katak, governu sei toma pozisaun ida taka tiha arte marsiais ne'ebé estraga nafatin labarik sira," dehan PM Xanana ba jornalista sira hafoin enkontru semanál ho PR Horta, iha Palásiu Prezidensiál Bairu-Pite, Kinta (22/05).

Xefe Governu ne’e apresia ba komunidade sira iha kapital Dili ne’ebé durante kalan lima partisipa iha feira iha Portu Dili ho di’ak.

“Iha tinan 23, tinan mai ne'e tinan 24, tinan 24 funu, terus, tinan 24 restaura tiha ukun an mós povu sei terus nafatin, ida ne'e mak problema boot nafatin ba estadu.”

"Ne'e mak ha'u temi tiha ona, ami atu haree iha Konselu Ministru di'ak liu ita taka ona, tanba buat ne'e mak divide joven sira haree malu la di'ak tanba fahe malu tiha ona," katak nia.

Molok ne’e, Portavos Komandu PNTL Superintendente Polísia João Belo dos Reis hatete, bazeia ba informasaun ne’ebé parte PNTL hetan, konfrontu ne’e hahú iha 19 Maiu bainhira grupu arte marsiais koko atu asalta malu.

“Tuir informasaun ne’ebé ita hetan mós katak joven sira ne’e mai husi grupu Arte Marsiais rua ne’ebe iha kalan ne’e kedas (19/05) tenta atu asalta malu,” informa Portavos ne’e iha Komando PNTL, Kaikoli, Kuarta (21/05).

Iha 20 Maiu, grupu husi arte marisiais ne’e hahú tuda malu no duni malu to’o iha fatin serimonia isar bandeira.

“Ikus informasaun ne’ebé ita hetan katak joven ida hetan kanek grave no bainhira halo transportasaun ba Ospital Referal Maliana la konsege salva nia vida,” dehan nia.

Ho akontesimentu ne’e, nia dehan, Komandante Jerál fó orientasaun hodi koloka ekipa husi UEP ba fatin akontesimentu, hafoin orienta mós ekipa husi DIKN hodi bele buka tuir saida mak akontese iha ne’ebá no suporta investigasaun Komandu munisipiu Bobonaro.

“Ita mós halo kedas pedidu autopsia hodi transporta mai iha Dili hodi halo autopsia ba mate-isin,” nià hatutan.

Kona-ba deskonfiansa katak matebian mate tanba hetan tiru husi pesoal PNTL, Portavos ne’e hatete, rezultadu autopsia mak bele deskobre matebian ne’e mate tanba saida.

"Ita labele halo persepsaun ida katak ida ne’e tanba kilat musan mak tiru. Se atuasaun membru nian mak ema ruma haree katak membru tiru ou kanek ne’e tanba kilat musan, prosesu sei lao, prosesu krime no prosesu disiplinar sei la'o."

“Maibé karik ne’e tanba ema ruma mak oho ho sasan kroat, ne’e mós investigasaun sei lao no ema ne’e tenke responsabiliza ba atuasaun ne’ebe nia halo.”

“Relatoriu ami simu ona, maibé ami hatete iha ne’e katak buat hotu-hotu investigasaun mak sei termina, bazeia ba deklarasaun husi sasin sira, ema sira ne’e haree, rona, mak ita abele aprezenta ba Tribunal.”

“Tuir informasaun ne’ebé hato’o mai katak membru PNTL na’in rua ne’e tiru teio, maibé dala ida tan investigasaun sei determina karik atuasaun ne’ebé sira halo tuir prosidimentu ou lae, ne’e sei to’o investigasaun mak sei termnina,” dehan nia.

Entretantu, Sekretáriu Jeral Komisaun Reguladora Arte Marsiál (KRAM), Mateus Lemos Soares informa, kazu konfrontu ne’ebé akontese ne’e nu’udar kazu krime públiku nune’e intrega ba autoridade seguransa hodi prosesa.

Tuir nia, kazu ne’e komete husi grupu arte marisiais ne’ebé iha fulan rua ba kotuk hahú ona ho konfrontu ne’ebé harahun elementu balun husi grupu arte marsiais nia uma.

Iha momentu ne’ebá, nia konta, KRAM ho lidera komunitariu no Ofisial Polisia Suku (OPS) halo aprosimasaun hodi rezolve no sira deklara simu-malu.

Maske konsege rezolve ona, maibé, tanba odiu-malu, nune’e iha 20 Maiu mosu konfrontu ne’ebé rezulta ema lakon vida.

"Komisaun Reguladora Arte Marsiál nia pozisaun, ba krime públika KRAM laiha kompetensia, maibé entrega ba Komandu Instituisaun Seguransa mak responsabiliza, halo aprosimasaun hodi hamate problema ne'e," dehan Mateus ba jornalista Jornal INDEPENDENTE, iha nia knaar fatin, Kuarta (21/05).

Maske nune’e, nia afirma, KRAM sei buka dalan atu halo dialogu ho parte kompetente sira, ho autoridade lokál no líder organizasaun PSHT ho Korka, hodi buka solusaun ba problema ne'e.

"La buka solusaun lalais mak sira sei kontinua oho malu beibeik. Ita triste ho joven sira la hatudu sira-nia sivilizasaun," dehan nia.