Print this page

EUA Entrega Estudu Viabilidade Projetu Redezenvolvimentu Portu Dili ba TL Featured

By Marsu 28, 2023 408
Governu Estadus Unidus Amerika (EUA) reprezenta husi Enkaregadu Negósius Embaixada EUA iha Timor-Leste, Tom Daley, tersa ne’e (28/03), entrega ona dokumentu “Estudu Viabilidade” Projetu Redezenvolvimentu Portu Díli mai Governu Timor-Leste ne’ebé reprezenta husi Ministru Finansas, Rui Gomes, Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómiku, Joaquim Amaral no Ministru Transportes no Komunikasoins, José Agustinho da Silva. Foto:Media Gabineti MF. Governu Estadus Unidus Amerika (EUA) reprezenta husi Enkaregadu Negósius Embaixada EUA iha Timor-Leste, Tom Daley, tersa ne’e (28/03), entrega ona dokumentu “Estudu Viabilidade” Projetu Redezenvolvimentu Portu Díli mai Governu Timor-Leste ne’ebé reprezenta husi Ministru Finansas, Rui Gomes, Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómiku, Joaquim Amaral no Ministru Transportes no Komunikasoins, José Agustinho da Silva. Foto:Media Gabineti MF.

DILI: Governu Estadus Unidus Amerika (EUA) reprezenta husi Enkaregadu Negósius Embaixada EUA iha Timor-Leste, Tom Daley, tersa ne’e (28/03), entrega ona dokumentu “Estudu Viabilidade” Projetu Redezenvolvimentu Portu Díli mai Governu Timor-Leste ne’ebé reprezenta husi Ministru Finansas, Rui Gomes, Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómiku, Joaquim Amaral no Ministru Transportes no Komunikasoins, José Agustinho da Silva.

Estudu Viabilidade ba Projetu Redezenvolvimentu Portu Díli opta modalidade Parseria Públiku-Privada (PPP, sigla Inglés) ne’ebé hala’o husi USAID’s Tourism For All Project.

Ministru Rui Gomes hateten Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu (PED) 2011-2030 sai nu’udar baze ba Programa Oitavu Governu Konstitusionál hodi identifika infraestrutura estratéjiku sira inklui portu. PED mós define modalidade ida ba investimentu estratéjiku mak Parseria Públiku-Privadu (PPP).

Timor-Leste hahú hili modalidade Parseria Públiku Privada desde tinan 2014 liuhusi Ministériu Finansas ne’ebé estabelese ona Unidade PPP, prepara Lejislasaun sira no rekruta funsionáriu kualifikadu ba Unidade PPP refere. Esforsu hirak ne’e hotu atu garante katak projetu PPP hotu tenke halo ho kualidade ne’ebé aas hodi bele fó retornu ekonómiku, finanseiru no sosiál ne’ebé di’ak ba Timor-Leste.

Governante ne’e lembra Portu Tibar ne’ebé inaugura iha Novembru tinan kotuk nu’udar ezemplu ida husi projetu ho modalidade PPP ne’ebé durante fulan haat nia laran desde Portu Tibar hahú nia operasaun, simu ona ró kontentór hamutuk 60 no reseitas ne’ebe tama ona mai kofre Estadu hamutuk rihun $470.

“Projetu Redezenvolvimentu Portu Díli sei hala’o ho kombinasaun entre komponente transporte no komponente negósiu turístiku. Parte transporte sei fornese fasilidade ba ró kruzeiru, iate (yacht) privadu no roo pasajeirus ba illa Atauro hodi hala'o atividade snorkel, observa baleia, golfiñu inklui halo atividade peskas,”Online INDEPENDENTE sita iha komunikadu.

Enkuantu, parte negósiu turístiku sei fornese fasilidade ba otél, restorante no café, loja artezenatu, sala konferénsia ka eventu komunitáriu, fasilidade ba expo ka kultura no muzika, operadór turistíku, negósiu ki’ik iha área turizmu.

Finansiamentu ba projetu ne’e ho kustu estimativa $150 milhões ho nia modalidade PPP: Dezeña, Finansia, Harii, Opera no ikus transfere mai Governu Timor-Leste.

Antes konklui nia Diskursu, hodi naran Oitavu Governu Konstitusionál, Ministru Rui Gomes hato’o apresiasaun ba parte hotu nia esforsu ne’ebé envolve iha Estudu Viabilidade ne’e partikularmente ba USAID’s Tourism For All Project ne’ebé fornese ona mapeamentu pre-viabilidade, inísia viabilidade no aprovizionamentu, estudu ambientál no sosiál. Estudu hirak ne’e sei sai baze ba organizasaun IFC hodi lori prosesu ba pasu tuir-mai.

Governante ne’e mós hato’o agradesimentu ba esforsu tomak husi parte Entidades Estadu ne’ebé envolve iha projetu PPP ida-ne’e, no hein katak apoiu hirak ne’e kontinua nafatin to’o projetu dezenvolvimentu Portu Díli inagura, tama ba operasaun, no jestaun.

Rekorda iha Setembru 2021, Konsellu Ministrus aprova hodi Projetu Redezenvolvimentu Portu Díli hodi opta modalidade PPP atu dezenvolve tuir kuadru legál no regulamentu sira ne’ebé mak vigora hela. Planu dezenvolvimentu ba reestruturasaun no modernizasaun Portu Díli prevê katak hafoin transferénsia funsaun husi portu karga ba portu foun Tibar, sei halo ninia konversaun ba turizmu mariña no portu kruzeiru sira.

Projetu ne’e nu’udar projetu estratéjiku ida tanbá haree ba ninia lokalizasaun iha área sentrál iha sidade Díli, nia funsaun ligasaun marítima ba populasaun sira husi Oekusi Ambenu no husi Ataúru, no nia potensiá atu sai polu dinamizadór turizmu mariña iha Timor-Leste.

Projetu Redezenvolvimentu no Komersializasaun Portu Díli sei administra husi Autoridade Portuária Timor-Leste (APORTIL) ne’ebé tutela iha Ministériu Transportes no Komunikasoins. Projetu ne’e ho modalidade Parseria Públiku-Privada ho kustu estimativa $150 milhões atu transforma Portu Díli sai hanesan polu Turizmu ne’ebé sei inklui fasilidade kulturál, rekreativu no rezidensiál no sei kria empregu no fornese oportunidade komersiál ba rezidente sira iha Díli, halo kapitál Timor-Leste sai furak liután hodi bele atrai turista doméstiku no turista internasionál iha futuru.

Entretantu, Enkaregadu Negósiu EUA, Tom Daley, hatete, setór privadu nu'udar parseiru importante ida iha dezenvolvimentu Timor-Leste nian, no Estadus Unidus iha kompromisu atu promove setór privadu nia envolvimentu iha planu ida ne'e.

“Dezenvolvimentu Portu Dili nian nu'udar ezemplu di'ak ida konaba oinsá setór públiku no privadu sira bele servisu hamutuk hodi revitaliza fatin ida ne'ebé seguru liu iha Timor-Leste hodi habelar prosperidade ekonómika ba Timoroan sira hotu”.

Rate this item
(0 votes)
Saturnina da Costa

Jornalista Jornal Independente

https://independente.tl

Latest from Saturnina da Costa