Print this page

Estudante Fakuldade Direitu UNTL Husu MJ Hasai Fotografia iha Cover Kodigu Sivil Featured

By Ekipa INDEPENDENTE Agostu 08, 2025 193
Estudante Fakuldade Direitu iha UNTL hala'o Konferensia Imprensa, iha UNTL, Kaikoli, Dili, (08/08/25). Foto:INDEPENDENTE. Estudante Fakuldade Direitu iha UNTL hala'o Konferensia Imprensa, iha UNTL, Kaikoli, Dili, (08/08/25). Foto:INDEPENDENTE.

DILI: Estudante Fakuldade Direitu Universidade Nasional Timor Lorosa'e (UNTL) husu ba governu liu –liu Ministru Justisa atu hasai fotografia iha Cover Kodigu Sivil.

Portavoz Estudante Fakuldade Direitu husi UNTL, Vicentino Lemos hateten, relasiona ho tradusaun Kódigu Sivil Tetun no anotada, neʼebé asosia ho fotografia Sua exelénsia Primeiru Ministru Kayrala Xanana Gusmão nian agora dadaun sai polémika no hamosu pro no kontra husi entidades politikas, akademista no to'o ba sidadaun baibain.

 sira. Ho polémika ida ne'e, ami iha ne'e hatur ami-nia pozisaun nu udar estudante akadémika ne'ebé opta prinsipiu imparsialidade, autónomu, indepedente no defende de'it sabedoria, justisa no verdade ka lia-loos tuir natureza akadémika nian.

Hare'e ba inisiativa governu liu husi Ministeriu Justisa, Vise-Ministru ba Fortalesimentu Institusional no Tribunal Rekursu ne'ebé halo tradusaun kódigu sivil no anotada ho versaun tetun ho objetivu atu hafasil públiku ka povu tomak hodi hatene kona-ba kodigu sivil ba rezolusaun kazu sira. Ida ne'e, ami konsidera nu'udar inisiativa di'ak husi governu, maibe buat ida neʼebé ami lamenta tebes mak tau Sua Exelénsia PM Kayrala Xanana Gusmão nia fotografia iha ninia kapa,” informa Porta Voz Estudante Vicentino Lemos Ba Jornalista sira liu husi konferensia imprensa ne’ebé hala’o iha Kampus Sentral, (08/08).

Nia afirma, razaun ne'ebé mak halo estudante Direitu UNTL lamenta tebes mak hanesan, 1. Kódigu sivil tetun no anotada nu'udar dokumentu ofisiál no legál Estadu nian, neʼebé labele asosia ka kahur ho ema partikular ida nia retratu, maibétuir loloos tau de'it simbolu nasionál Timor-leste nian mak hanesan emblema no bandeira nasional hodi representa ema hotu ka la refere liu ba partikular ida;

  1. Ita hotu hatene katak Ködigu sivil tetun no anotadu la ós obra sientifika ka biografia individu ida nian hodi bele tau nia imajen ka fotografia iha nia kapa. Maibe, livru hanesan Kódigu sivil ne'e obra povu tomak nian. Katak, Timor-Leste la'os Estadu UNIPESOAL LDA, pelu kontráriu, Timor-Leste nu'udar Estadu Direitu no Demokrátiku.
  2. Faktu ida-ne'ebé dadaun ne'e mostra iha ita hotu nia matan, sei sai presedente aat ida ba situasaun futuru. Tanba, bainhira dokumentu ne'e iha duni nesesidade atu halo alterasaun iha Governasaun seluk nia mandatu mak iha posibilidade bele troka fali ba pesoál seluk nia retratu iha kover,
  3. Konforme deklarasaun Ministru da Justisa Dr. Sérgio Hornai afirma iha midia GMN TV katak, tau foto Primeiru Ministru Kayrala Xanana Gusmão ne'e nu'udar sentidu de apresiasaun ida ba nia luta ba Timor-Leste nia independénsia no prosesu Dezenvolvimentu Nasional. Pelu kontráriu, ami Estudante Fakuldade de Direitu diskorda total ba deklarasaun infantil refere tamba ami konsidera deklarasaun ida-ne'e atu habeik deit povu perante sira-nia hahalok ne'ebé kahur ona sasán la tuir nia dalan. Tanba Ministru refere la hatene separa entre obra individual no dokumentu Estadu nian;
  4. Nune'e mós, hare'e ba deklarasaun husi vise-ministru Fortalesimentu Institusionál Sr. Paulo Remédios afirma katak, bazeia ba artigu 76. husi kodigu sivil TL mak fő dalan hodi tau Primeiru Ministru nia foto iha cover tanba hetan autorizasaun ka konsentimentu husi Primeiru Ministru Kayrala Xanana Gusmão. hare'e husi perspetiva legalizmu iha ne'ebé sukat buat hotu-hotu husi lei ho baze serteza no seguransa juridika ne'e la viola buat ida, maibé la hateke to'o justu no nesesáriu duni ka lae.

Nune'e, nu'udar estudante Direitu ne'ebé aprende prinsipiu fundamental sira neʼebé kontein iha siensia Direitu, liu-liu prinsipiu de separasaun no prinsipiu de nesesidade.

Nia dehan, prinsipiu rua ne'e hanorin ita oinsa separa sasan iha ida-idak ninia fatin no oinså halo limitasaun ba sasan sira ne'e hodi labele kahur ba mai, nune'e bele to'o ba finalidade husi Direitu, katak Justisa ba ema hotu.

“Kestaun la’os lei fő dalan ka la’e, maibé nesesáriu duni ka lae tau sujeitu ida nia foto iha kappa kodiku Sivil tetum no anotada,” nia esklarese.

Nia argumenta,  husu ba lider politiku no governante sira atu hatudu maturidade politika, onestidade no hatene separa sasan hodi kontribui ba haburas prinsipiu, doutrina no valores sira neʼebé kontein iha Estadu Direitu Demokrátiku ohin no ba futuru;

Hakarak rekomenda ba Ministro Justiça  no Vise Ministru Fortalesimentu Instituisionál no Prezidente Tribunal Rekursu atu tau atensaun sériu ba prátika sira ne'e atu troka fila-fali kover refere hodi tau de'it emblema no Bandeira Nacional hodi bele reprezenta povu tomak ein jerál.

Nune'e moos tenke hadia fila-fali tradusaun refere ho loos atu koloka liafuan sira tuir duni estandarizasaun Tetun INL (Institutu Nasionál Linguistika) nian liuliu kona-ba liafuan sira ne'ebé hakerek sei sabraut tebes iha artigu sira Kódigu Sivil Tetun no Anotada.

“Iha ne'e ami hakarak atu foti de'it ezemplu balun hanesan iha artigu 498°, 501°, 502° iha ne'ebé hamosu liafuan balun bele produs konfuzaun ba ema barak, liu-liu povu enjeral atu bele komprende artigu sira ne'ebe konten iha kodigu sivil .

Rate this item
(0 votes)
Last modified on Segunda, 11 Agostu 2025 09:26